Balyoz darbe planıyla ilgili soruşturma süreci, sivil-asker ilişkilerindeki hassas dengeye bir kez daha odaklanmamızı gerektirdi.
Eski kuvvet komutanlarına kadar uzanan gözaltı işlemleri, tahmin edildiği gibi Türk Silahlı Kuvvetleri'nde sarsıcı etki yarattı. Bu etkiye, tepki gecikmedi. Genelkurmay, "ciddi" olarak tanımladığı durumu değerlendirmek üzere TSK'da görevli bütün orgeneral ve oramirallerin bir araya geldiğini duyurdu. "or"lar zirvesinin orgeneral rütbesiyle bağlantılı olduğu kadar, İngilizce'den esinlenen "ya öyle ya da böyle olur" çağrışımı da söz konusuydu. Mademki mesaj 15 orgenerali kapsayan "or" toplantısı ile verildi, o halde mealini önce askerlerin sonra siyasetin, yargının ve halkın dilinden okumak bizler için asli görev.
Genelkurmay açısından or... Askeri terminolojide "or", "çeşitli savunma tesislerini kapsayan dayanıklı bölge"ye işaret ediyor. Ve o müstahkem mevki, Genelkurmay Başkanı Org. İlker Başbuğ'un Nisan 2009'daki Harp Akademileri konuşmasında karşılığını buluyor. Komutan kurumsal itibar için, "Toplumun, sivil-askeri liderlerin ve ast rütbeli personelin itimadına sahip olmayı" önemsiyor. TSK'ya verilen desteği ise "Hızla dönüşen sosyal, ekonomik ve siyasal yapının yarattığı güven arayışıyla" açıklıyor. Dolayısıyla askerin "or" yaklaşımı "ya TSK içi dinamikleri test etmeyi ya da toplumun farklı merkezlerini harekete geçirmeyi içeriyor."
Hükümet açısından or... Cumhurbaşkanı'nı da kapsayacak şekilde yürütme organı düzeyinde ele alındığında siyasi otorite "or" dediği an, "ya demokrasi ya da daha fazla demokrasi" söylemi ön plana çıkıyor. Çankaya'daki üçlü zirveden yansıyan "anayasal düzen, kanunlar çerçevesinde sorunların çözümü, kurumların yıpratılmaması" vurgusu da "Her şeyi hükümetle ilişkilendirme ezberciliğinden vazgeçin. Güçler ayrılığı ilkesini gözetin. Gelecekten emin olun" mesajı taşıyor.
Yargı açısından or... Gözaltı ve tutuklama kararı verirken yerden yere vurulan, tutuksuz yargılama kararının ardından "Demek ki eldeki bilgi ve belgeler yeterince sağlam değilmiş" eleştirisi ile karşılaşan yargı, "ya bağımsız çalıştığıma güvenin ya da bağımsızlığımı güçlendirin" diyor. Genelkurmay'ın ağırlığını hissettirdiği iddiası ile şekillenen, "Filanca paşa tutuklanmasın, falancaya kefil değiliz" spekülasyonu, yargıyı da askeri de maalesef töhmet altında bırakıyor.
Sade vatandaş açısından or... Başbakan Tayyip Erdoğan'ın, borsa endeksindeki kayıpları esas alarak aktardığı "tedirginlik tablosu" ekmek kavgasındaki vatandaşın işini zorlaştırıyor. Hiç hesapta yokken "ya istikrar ya da sandıkta görüşme" beklentisi yaratılması, hem iktidarı hem de iş ve aş mücadelesindeki geniş kitleleri zorluyor.
Piyasalar açısından or... Kanaat oluşturma kapasitesi yüksek "görünmez el", yerli ve yabancı yatırımcıların pozisyonlarını gözden geçirmesine neden oluyor. Tüm analizler, "ya vaktinde seçime dayalı büyüme senaryosu ya da baskın seçime dayalı kâr ve kredibilite kaybı" ana fikri etrafında toplanıyor.