Fransa'da, eğitim hakkı ile laiklik anlayışı arasında yıllar içinde bir denge kuruldu. İlk ve orta öğretimde de, -özel okul olmak şartıyla- öğrenciler dini sembol kullanabiliyor. Fransa'daki özel okulların zaten büyük bir çoğunluğu, mezhep okulları. Oradaki hocaların ekseriyeti, kendilerini bir dini inanca adamış kişiler. Bırakınız talebelerin haç taşımasını, öğretmen ya da görevini yapan rahibeler veya rahipler, ellerinde İncilleri, göğüslerinde haçlarıyla okulda dolaşıyor.
Seçenekleri arttırdığınız ve kişilere daha fazla özgürlük tanıdığınız zaman, laiklikten taviz vermiş olmuyorsunuz. Çünkü kamu okulunda, dini sembolleri yasaklıyorsunuz, yeknesak bir görüntü sağlıyorsunuz fakat tercih eden, dini sembollerini kullanarak özel okulda eğitim görebiliyor. (Bu okullar, devletin müfredatına uygun eğitim veriyor ve her dinin mensubuna açık.)
Geçen gün Cüneyt Özdemir'in 5N1K programına katılan Belkıs Kılıçkaya (uzun yıllar Sabah gazetesinin Paris muhabiriydi), çok ilginç bir noktaya temas etti: "Yakın zamanlara kadar, Fransa'da kürtajın yasak olduğunu" hatırlattıktan sonra, yasak kalkınca, Katolik doktorların buna itiraz ettiğini, "Biz, kürtaj yapmama hakkına sahip olmalıyız" dediğini ve devletin de, yasal olarak onlara kürtaj yapmama hakkını tanıdığını söyledi.
Şimdi Fransa'da Katolik doktorlar kürtaj yapmama hakkına sahip. Bu düzenlemeyi, onların Anayasa Konseyi iptal etseydi, Fransa, Türkiye gibi onlarca yıl halledemeyeceği bir problemin içine düşmüş olacaktı. Neden Fransa örneğini verdiğim sorulabilir. Çünkü Fransa, Avrupa'nın en laik ülkesi. Ama onlar, bizim hâlâ "militan laiklik anlayışıyla hareket ettiğimizi" söylüyorlar. Kendileri ise, yukarıdaki örneklerde verdiğim gibi, daha özgürlükçü bir uygulamayı benimsemiş durumdalar.