"Her şey seninle başlar! Sen yürürsen, yollar küçülür. Sen durursan, her şey gözünde büyür. Ne kadar iyi hazırlanırsan, o kadar az korkarsın. Nasıl yapabileceğini öğrenirsen, sen de yapabilirsin. Yeryüzündeki herkes, gökyüzüne aynı mesafededir. Aklını kullan, güçlü ol, gülümse ve sıkı çalış. Sen büyüdükçe korkuların küçülecek!"
Yukarıdaki cümleleri, Başarı kitaplarının yazarı Mümin Sekman'ın ilköğretim öğrencilerinin özgüven duygusunu geliştirmek üzere kaleme aldığı kitapta buldum. Sekman, "Her şey seninle başlar" diyor. Dün yapamadığını bugün yapabilirsin; kendine bir şans daha ver.

***
Öğretilmiş çaresizliğin ne olduğunu biliyor musunuz? Bir kişide "yapamam, başaramam" duygusunun yerleşmesi. Bir deney anlatılıyor. Köpek balığını bir akvaryuma koymuşlar, uzun süre yiyecek vermeyerek, onu iyice acıktırmışlar. Akvaryumu, şeffaf bir cam ile bölmüşler. Diğer tarafa da, küçük bir balık yerleştirmişler. Köpek balığı, saldırmış ama kafasını cama çarpmış ve olduğu yerde çakılmış kalmış. Her saldırışında kafasını cama çarptığı için bir türlü o küçük balığa ulaşamıyormuş. Defalarca denemiş; sonucun değişmediğini görünce vazgeçmiş. Ne yaparsa yapsın, küçük balığı yiyemeyeceğine inanmış. Bilim adamları, akvaryumu ikiye ayıran cam bölmeyi çıkarmışlar. Ve "Acaba köpek balığı şimdi ne yapacak?" diye seyre koyulmuşlar. Köpek balığından hiçbir hamle gelmiyormuş. Yorgun, umutsuz bir halde yaşıyormuş.
***
Köpek balığını durduran acaba neydi? Önünde engel olmadığı halde neden bir şey yapmadı? Üstelik bu kadar aç olmasına rağmen!
İşte bilim adamlarının kararı: Bütün canlılar bir amaca ulaşmak için bir süre uğraşırlar. Umdukları sürede sonuç alamazlarsa mutsuzluğa düşerler. Buna "öğrenilmiş çaresizlik" diyoruz.
Bu deneyi, Mümin Sekman "Her Şey Seninle Başlar" kitabında anlatıyor. Birinci aşamada, köpek balığının küçük balığı yiyebileceğine dair inancı vardı ama imkânı yoktu. İkinci aşamada ise, köpek balığının küçük balığı yeme imkânı vardı ama bu defa inancı kalmamıştı.
Kıssadan hisse: Eğer başarabileceğimize inanırsak ve elimizdeki imkânları iyi kullanırsak, biz de başarabiliriz.