"Dünya Sergisi" ya da "Dünya Fuarı" olarak adlandırılabilecek; 'kültür, tarih ve eğitim olimpiyatları' diye nitelenen; katılan ülkeleri 'daha yaşanır bir dünya' amacını paylaşmak için bir araya toplayan EXPO süreçlerinde, bizi ilgilendiren 2020 yılının organizasyonu. Türkiye'nin EXPO 2020 resmi adaylığının; daha önceki somut tecrübesi, Cumhuriyet tarihi boyunca ülkenin 'fuarlar' kenti kimliğini taşıması, dev tarihsel mirası, doğal güzellikleri, sıralanabilecek çok sayıda özelliği nedeniyle; en önemli taliplisi de İzmir. Son bir haftadır İzmir'de EXPO 2020 resmi adaylığını elde etmek adına, çok umutlu bir hava esiyor. Bu umudu güçlendiren ise geçtiğimiz hafta sonu Başbakan Tayyip Erdoğan'ın, Ege Sanayicileri ve İşadamları Derneği'nin (ESİAD) 27. İstişare Konseyi toplantısında yaptığı konuşma oldu. Toplantıyı izleyen çok sayıda İzmirlinin, Başbakan Erdoğan'ın konuşmasından edindiği izlenim, İzmir'in EXPO 2020 adaylığının yakın gelecekte resmileşeceği yönünde. İzmir'de Başbakan Erdoğan'ın, seçim öncesi kentin resmi EXPO adaylığını açıklayacağına dair bir beklenti var.

Türkiye'nin EXPO 2020 resmi adaylığına, Ankara'nın da ciddi talip olduğu, bu yönde bir karar alınması için 'lobi' faaliyeti sürdürdüğü biliniyor. Dileğimiz bir İzmirli olarak Başbakan Tayyip Erdoğan'ın genel seçim öncesi, İzmir'in EXPO 2020 resmi adaylığını kesinleştirmesidir. Ama Ankara'dan yansıyan bazı kulislere göre ise durum farklı.
Ankara'da, Antalya'dan önce geçmiş yıllarda İzmir'de de görev yapmış, Antalya'ya 2016 küçük EXPO'sunu kazandırmış Ankara Valisi Alaaddin Yüksel'in öncülüğünde, Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek'in desteği alınarak, Ankara iş dünyasının katılımıyla, ciddi bir EXPO lobisi yürütülüyor. Ankara bu lobiyi 'başkent' olma avantajını kullanarak, özellikle 'karar verenler' üzerinde, 'sürekli' kılmış durumda.
Kulislere yansıyan bilgiler, Başbakan Erdoğan'ın bu ortamı gözönüne aldığı, EXPO 2020 sürecinin özellikle genel seçim öncesi 'siyasetin bir malzemesi' aracına dönüşmemesini istediği, bu nedenle de Türkiye'nin resmi adaylık açıklamasının, genel seçim sonrasına kaldığı yönünde. Yine aynı Ankara kulisleri, Başbakan Erdoğan'ın İzmir'in EXPO 2020 resmi adaylığına, kentte geçtiğimiz hafta sonu yaktığı 'yeşil ışık' ile örtüşen şekilde, çok olumlu baktığını yansıtıyor. Şurası bir gerçek ki EXPO 2020 resmi adaylığını hak eden kent, daha önce bu tecrübeyi yaşayan İzmir. Ama kulisler, Türkiye'nin EXPO 2020 resmi adaylık ilanının, Haziran ayında gerçekleştirilecek genel seçim sonrasına kalacağını gösteriyor.
Yine de İzmir, bu konudaki ısrarını ve lobi faaliyetini sabırla sürdürmeli.
İzmir'de EXPO 2020'ye ilişkin 'yanlış bilinen' bir konuya da dikkat çekeyim.
EXPO 2020 için, İzmir'in resmi olarak sürekli Mayıs ayında başvurması gerektiği vurgulanıyor. Bu durum, İzmir eğer organizasyonu düzenleme hakkını elde ederse; 2020'de Mayıs ya da Haziran ayında, kente yaz aylarını kucaklayacak şekilde başlayacak bir EXPO süreci avantajı veriyor. Yoksa Mayıs ayı, EXPO 2020'ye resmi başvuru için, son tarih değil. Ayrıca çok yoğun emek isteyen, proje içerikli, evrensel bir süreç sonrasında, zaten EXPO 2020 organizasyonunu yapmaya hak kazanan bir ülke ve kentin, EXPO'nun patronu Uluslararası Sergi Bürosu'nu (BIE- Bureau International des Expositions), düzenlemenin başlayacağı tarihe ilişkin, ikna etmesi ciddi olasılık. Yani Temmuz ayında yapılacak bir başvuru sonrasında da, organizasyonu kazanmanız halinde 'EXPO 2020'yi, Mayıs ayında başlatmak istiyoruz' denildiğinde, BIE'nin ikna olmayacağını düşünmüyorum. Konuyla ilgili bazı temel yaklaşımları vurgulayalım:
Öncelikle EXPO düzenlemek isteyen ülkelerin hükümetleri, BIE'ye direkt başvuru yapmak zorunda. Dünya EXPO'ları için ise adaylık başvurusu için, serginin teklif edilen açılış tarihinden en az 6, en fazla 9 yıl öncesinden yapılması kuralı var. Şu anda hiçbir resmi başvurunun olmadığı EXPO 2020 için, en erken talip olma tarihi içinde bulunduğumuz 2011 yılı, en geç tarih ise 2014 yılı. Elbette, böylesi çok önemli dünya çapındaki organizasyonlarında; 'erken kalkan, erken yol alıyor.' Tüm dünya işlerinde olduğu gibi.