SABAH'ın 4 Mart tarihli sayısında, Ekonomi sayfasında, Türkiye'de bir "ilk" olması bakımından büyük önem taşıyan bir resmi araştırma sonucunu özetle aktaran -tabii ki aynı ölçüde önemli-bir haber yayımlandı.
Sebzede İlaç Kalıntısı Azaldı, Hazır Yemek Mikrop Yuvası başlıklı haberde, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın "Çiftlikten sofraya gıda güvenliği" başlığı altında 2007'de yaptığı izleme ve denetim sonuçları ayrıntılarla aktarılıyordu.
AB'ye uyum çerçevesinde tüketici yurttaş ilk kez böyle bir değerlendirmeyle karşılaşıyordu. Denetimlerde pestisit (tarım ilacı), aflatoksin ve bakteriler gibi temel olumsuzluk etkenleri mercek atına alınmıştı.
Habere konuyu iyi bildiği anlaşılan bir okurdan eleştiri aldım.
Ağrı'lı okurumuz Barış Öz, mektubuna şöyle başlamış:
"Haber gıda ile ilgili bir sektörde çalıştığımdan (gıda kontrol subayı) dikkatimi çekti ve okuduğumda haberi yazan arkadaşımızın bilim literatürüne yaklaşık 10 adet yeni canlı eklediğini gördüm."
Öz'ün haberde bulduğu yanlışlıklar şöyle:
- Birkaç kez salmonella spp virüsünden bahsediliyor, oysa ki salmonella bir bakteridir; spp kısaltması ise aynı bakterinin alt türlerini belirtir.
- Staph. Aureus virüsü deniliyor,bu da bir bakteridir, virüs değildir.
- Hazır yemeklerde yapılan analizlerde virüs bulunma olasılığı yüzde 2.68.7 arasında bulunmuş, böyle bir şey olması, daha doğrusu tespit edilmesi neredeyse imkânsızdır, tahmin ediyorum ki sözü edilen, bakteri bulunma olasılığıdır.
- Escherichia coli de bir virüs değil, bakteridir.
- Haberi yapan arkadaşımız, kırmızı pul biberde 57 örnekte ' aflatoksin' belirlendiğini söylüyor, 47'sinde de ' aflatoksin B1' in yüksek çıktığını'; oysa bu bölüm şöyle olmalıydı: Örneklerin 57'sinde ' aflatoksin total', bunların 47'sinde ise aflatoksin B1 oranı yüksek çıkmıştır.
Ve Öz'ün temenni notu:
"Bir Sabah okuyucusu olarak umuyorum ki bundan sonraki haberlerinizde, yazmadan önce konunun uzmanı bir veteriner hekim, gıda mühendisi veya doktora yazılarınızı göstererek uzmanlığından yararlanırsınız."
Önce şunu belirteyim:
Haber, SABAH'a ait değil. Anadolu Ajansı (A.A.) tarafından hazırlanıp gazetelere sunulmuş. Acaba SABAH editörleri bu haberi sorgulamalı mıydı? Güvenilir bir ajansın malzemesine güven duymak gerekir. Ayrıca zaman (haberi baskıya yetiştirme) faktörü de belirleyicidir.
Dolayısıyla eleştiri doğrudan A.A.'yı ilgilendiriyor.
İlgili muhabirle görüştüm. Uzman muhabir olan Fatma Orhan, terminoloji hatası yaptığını kabul ediyor.
Önemli mesajlar içeren açıklamasını kısaca aktarıyorum:
"Tarım sektörü haberlerini izliyorum ve bunların gazetelerde yer almasının ne kadar zor olduğunu biliyorum. Gıda konusu çok önemli olmasına rağmen ya büyük firmaların reklama dayalı haberleri ya fiyat artışı haberleri ile yer alıyor. Türkiye'de gıda denetimleri Tarım ve Köyişleri bakanlığı tarafından yapılıyor. Bu denetime ilişkin sonuçlar, şimdiye kadar, "şu sektörde şu kadar işletme denetlendi, şu kadar idari para cezası uygulandı, şu kadar cezai işlem uygulandı'' şeklinde listeler halinde açıklanıyordu. Bakanlık, AB'ye uyum amacıyla 2004'te gıdada izleme ve kalıntı programı başlattı. Ben de sektörü takip eden bir muhabir olarak, denetim sonuçlarını haberleştirdim. Listede, gıdalarda aranan mikrobiyolojik varlıklar sayılırken, yanında virüs veya bakteri türü bir niteleme yoktu. Bu nitelemeleri tamemen ben yaptım. Mikroorganizmaları nitelerken, bunun bir hata olacağını düşünmedim. Benim için önemli olan, bakanlığın, gıda denetim sonuçlarını ilk kez, sayısal veriler dışında, risk kaynağı ve nedeniyle birlikte açıklamasıydı... O yüzden, sağlık riski oluşturan ve ölümcül sonuç yaratan, mesela listeria monocytogenes'i bakteri veya virüs olarak nitelemenin hata olduğunu düşünmedim."