Bilim tarihinin en önemli buluşlarından biri geçen hafta gerçekleşti: Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN), "Higgs bozonu" adlı parçacığın bulunduğunu bildirdi.
Atom-altı fizikte, Standart Model denilen genel kabul görmüş kurama göre... Fermiyon adı verilen kütlesiz parçacıklara kütle kazandıran özel bir parçacık olmalıydı.
İşte varlığı kuramsal olarak öngörülmüş... Ancak bilimsel ölçüm sistemleriyle saptanmamış olan bu parçacığa, Higgs Bozonu adı veriliyordu.
Higgs Bozonu'nu gündelik hayattan benzetme yaparak anlatmak kolay değil. Benim en çok hoşuma gideni şu oldu:
"Politikacının kendi başına bir ağırlığı yoktur. Ona ağırlığı kazandıran kitlelerin alkışıdır. Higgs Bozunu ellerini politikacıya dokundurmaya çalışan insanlar gibidir..."

En pahalı 'zerre'
Higgs Bozonu'nun geçmişi 1964 yılına kadar uzanıyordu. O tarihte altı bilimci böyle bir parçacık olması gerektiğini söylemişti. Bunlar içinde Britanyalı fizikçi Peter Higgs öne çıkıyordu. (1929 doğumlu Peter Higgs hayatta ve Edinburg'ta yaşıyor.)
Higgs Bozonu gerçekten var mıydı? Cevap o kadar önemliydi ki... Birçok ülke bir araya gelerek, İsviçre-Fransa sınırında devasa bir laboratuvar kurdu.
Milyarlarca dolar harcayarak Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nı yaptılar. Burada protonları çarpıştırarak Higgs Bozonu'nun ortaya çıkacağını umuyorlardı.
Deney çok kritikti: Higgs Bozonu ortaya hiç çıkmayabilir, böylece Standart Model yanlışlanırdı...
Belki de Higgs Bozonu çarpışma esnasında ortaya çıkardı ama mevcut cihazlarla saptamak tam olarak mümkün olmayabilirdi. Çünkü bozonun ömrü sadece bir andı.

Kimse memnun olmadı
Gelelim Tanrı Parçacığı lafına... Higgs Bozonu arayışı devam ederken, meseleyi halka da anlatmak gerekiyordu.
Nobel ödüllü fizikçi Leon Lederman ile bilim yazarı Dick Teresi, 1993'te bu konuda bir kitap yazdı. Yayıncının teşvikiyle kitaba çok çekici bir isim bulunda: "Tanrı Parçacığı: Cevap evren ise, soru ne?"
Medya hemen bu lafın üzerine atladı. Böylece Higgs Bozonu kavramı, popüler kültürde yerini Tanrı Parçacığı tabirine bıraktı.
Ne bilimciler memnun oldu bu tabirden, ne de Tanrı'ya inananlar. Bilimciler, "İşin içine niye Tanrı'yı karıştırıyorsunuz, biz burada fizik yapıyoruz" derken... İnançlılar, standart söyleme başvuruyor: "Onu da yaratan Tanrı'dır."
Leon Lederman, "Bana kalsa, 'Tanrı'nın belası parçacık' derdim" diyor... Peter Higgs'in yaklaşımı ise şöyle: "Ben Tanrı'ya inanmam. Ama inanan çok... Tanrı Parçacığı diyerek, onları üzmeyi doğru bulmuyorum."
Gelelim sokağın sorusuna: Higgs Bozonu'nun keşfi hayatımızda bir değişikliğe yol açacak mı? Basit ifadesiyle: Ne işe yarayacak?
Tabii ki bugünden yarına bir etkisi olamaz. Ancak bilimciler, sırtlarını ona vererek ilerleyecek. Belki beş, belki beş yüz adım sonra, öyle bir keşif daha yapılacak ki...
Avcılık-toplayıcılıktan tarıma, buhardan petrole, abaküsten bilgisayara geçişe benzer bir şekilde, hayatımız köklü dönüşümlere uğrayacak.