Geçen haftaki yazımda büyük filozof ve fikirler tarihçisi Isaiah Berlin'in değer-çoğulculuğu doktrinine dayalı liberalizm anlayışından bahsetmiştim...Kısa bir giriş yapmıştım... 20. yüzyılın entelektüel tarihinde benimsedikleri fikirlerden bağımsız olarak niteliği ve derinliği tartışılmayan, en karşıt görüşte olanların bile derinliği üzerinde ittifak ettiği bazı düşünürler vardır. Bazılarının ise -ki çağdaş Fransız düşünürlerinin çoğunluğu böyledir- niteliği ve derinliği tartışmalıdır... İşte Isaiah Berlin derinliği ve niteliği tartışılmayan mütefekkirlerden biri. Liberal-demokrat bir siyaset filozofu ama öncü olduğu, fikirler tarihi alanındaki çalışmalarında çoğunlukla kendi dünya görüşüne zıt birçok filozof üzerine çalışmış ve o isimlerin dehasından da istifade etmiş, karşıt olduğu isimlere her zaman hakkını vermiş biri. O, düşünürlerin yandaşlarının gözden kaçırdığı bir sürü önemli yanını açığa çıkarmış bir isim aynı zamanda... Against the Current adlı başyapıtı tam da böyle makalelerinden oluşan bir kitap... Bugüne kadar Türk entelektüel dünyasında asgari ölçekte bile tanınmayan bu filozofun 100. yaşı vesilesiyle kitapları çevrilmeli diye çağrıda bulunmuştum 2009 yılında... Sonrasında da aynı yıl YKY Isaiah Berlin'le Konuşmalar adında İranlı entelektüel -aynı zamanda 20. yüzyılın tartışmasız en derinlikli İslam mütefekkiri Seyyid Hüseyin Nasr'ın yeğeni- Ramin Jahanbegloo'nun Berlin'le sistematik söyleşilerini kitaplaştırdığı bir eseri yayınladı... Jahanbegloo, hem Berlin'in tüm entelektüel kariyerine, hem de Batı düşünce ve kültür tarihine hâkim bir yazar gerçekten de. (Kitabı okurken acaba bir Türk aydını bu söyleşileri bu vukufla yapabilir miydi, diye düşünmeden edemedim.) Eskilerin tabiriyle çok muhtasar ve müfid bir eser bu, yalın sorular ve özlü cevaplardan oluşuyor... Berlin'in eserlerini bilmeyen biri için de tadımlık bir Berlin'in dünyasına gezinti kitabı bu... Normali, bu eserleri okuduktan sonra okunması ama bu haliyle de kıymetli, okuru Berlin'in eserlerini okumaya kışkırtan bir yapısı var çünkü... Umuyorum Liberty başlığıyla yeni ek makale, söyleşi ve değerlendirmelerle genişletilmiş mükemmel bir versiyonu Oxford Üniversitesi tarafından 2002 yılında yeniden basılan Berlin klasiği Four Essays on Liberty başta olmak üzere tüm eserleri bu coğrafyanın dillerine çevrilir büyük filozofun... Ayrıca Berlin'in değer-çoğulculuğu doktrini temeline oturttuğu liberaldemokrat siyaset felsefesini mükemmel özetleyen Claude Galipeau'nun Isaiah Berlin's Liberalism adındaki eserinin de çevrilmesi çok isabet olur kanımca...Grubumuzun da patronu olan Ahmet Çalık'ın yayınevi Turkuvaz Yayınlarının yöneticilerine de burdan seslenelim...Aydın Doğan'ın yayınevi Doğan Kitapçılık yöneticileri de duysun bu çağrımızı...Aydın Doğan özellikle duysun... Berlin'in entelektüel vizyonunda hayatın ortaya çıkardığı realiteleri kendini kandırmadan tespit etmek ve o realiteleri var kılan şeyleri anlamak çok kritik bir önem arzediyor... Siz hangi fikri benimserseniz benimseyin, bu realiteleri inkâr ederseniz adım adım körleşmek, bağnazlaşmak ve fanatikleşmek zorunda kalırsınız... Liberal bile olsanız sonuç öyle olur. Nitekim bugün fanatiklik ve bağnazlıkla cebelleşen ve bir yandan da kendine liberal diyen epey insan var. Dahası liberalizmin entelektüel tarihinde de böyle isimler yok değil... Antenlerini kendi dışındaki dünyaya kapatmış, hayatın realiteleriyle yüzleşmek yerine inkâr etmiş, kendi debisinde debelenen bir "liberal" de bir süre sonra ister istemez hoşlanmadığı herkesi karşıt kampta gören bir faşist ya da Marksist-Leniniste benzeyebiliyor... Isaiah Berlin'in kendi karşıtını var kılan olguları anlamaya çalışan ve bu anlama çabasından hareketle liberalizmi sürekli güncelleyen değer-çoğulculuğuna dayalı liberal-demokrat anlayışı o sebeple günümüzün küreselleşen karmaşık dünyasında daha da bir önem arzediyor... Liberalizmin muhatabı bugün sadece Batı toplumları değil... Tüm farklı kültürleri, kimlikleri, değerleri ve yaşam tarzlarını kapsayabilen, değişik toplumların farklı dünya tasavvurlarına ortak bir özgürlükçü-çoğulcu erdem temelinde hitap edebilen bir liberalizm anlayışı evrensel olabilir bugünün dünyasında... Bütün toplumları "modernizmin cenneti"ne davet eden, tek ve üstün modern medeniyete tüm toplumların ilerlemesi gerektiğine inanan bir demode liberal anlayış bugüne hitap etmekten uzaktır... Isaiah Berlin bize bunu öğretiyor...Hem liberallerin hem de düşünmeyi ciddiye alan herkesin Berlin'in bu vizyonunu önemsemesinde fayda var...