Ziya Gökalp 23 Mart 1876'da, yerel bir gazetede çalışan memur Çermikli Tevfik Bey'in oğlu olarak Diyarbakır Çermik'te dünyaya geldi. Eğitimine doğduğu yer olan Diyarbakır'da başladı. Amcasından geleneksel İslam ilimlerini öğrendi. 1896'da İstanbul'a giden Gökalp buradaki öğrenimi sırasında Jön Türkler'den etkilendi. İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne katıldı.

Muhalif eylemleri nedeniyle 1898'de tutuklandı. Bir yıl cezaevinde kaldı. Serbest bırakıldıktan sonra 1900'de Diyarbakır'a sürgüne gönderildi. 1908'e kadar Diyarbakır'da küçük memuriyetler yaptı. 2'nci Meşrutiyetten sonra İttihat ve Terakki'nin Diyarbakır şubesini kudu ve temsilcisi oldu. "Peyman" gazetesini çıkardı.

1909 yılında Selanik'te toplanan İttihat Terakki Kongresi'ne Diyarbakır delegesi olarak katıldı. Bir yıl sonra, örgütün Sel?nik'teki merkez yönetim kurulun? üye seçildi. 1910 yılınd? kurulm?sınd? öncülük y?ptığı İttih?t Ter?kki İd?disi'nde sosyoloji dersleri verdi. Bir y?nd?n d? Genç K?lemler dergisini çık?rdı. 1912 yılınd? Erg?ni M?den'den Meclis-i Mebus?n'? seçildi, İst?nbul'? t?şındı. Türk Oc?ğı'nın kurucul?rı ?r?sınd? yer ?ldı. Derneğin y?yın org?nı Türk Yurdu b?şt? olm?k üzere H?lk? Doğru, İsl?m Mecmu?sı, Milli Tetebbul?r Mecmu?sı, İktis?diy?t Mecmu?sı, İçtim?iy?t Mecmu?sı ve Yeni Mecmu?'d? y?zıl?r y?zdı. Bir y?nd?n d? D?rülfünun-u Osm?ni'de (İst?nbul Üniversitesi) sosyoloji dersleri verdi.

Birinci Düny? S?v?şı'nd? Osm?nlı Devleti'nin yenilmesinden sonr?, bütün görevlerinden ?lındı. 1919 yılınd? İngilizler t?r?fınd?n M?lt? Ad?sı'n? sürgüne gönderildi. 2 yıllık sürgün döneminden sonr? Diy?rb?kır'? gitti, Küçük Mecmu?'yı çık?rdı. 1923 yılınd? Ank?r?'y? gitti. M??rif Vek?leti Telif ve Tercüme Heyeti B?şk?nlığı'n? ?t?ndı. Aynı yıl İkinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne Diy?rb?kır milletvekili ol?r?k girdi. Kıs? süren bir h?st?lığın ?rdınd?n, 25 Ekim 1924 t?rihinde İst?nbul'd? vef?t etti.


Eserleri

Limni ve Malta Mektupları
Kızıl Elma (1914)
Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak (1929)
Yeni Hayat (1930)
Altın Işık (1927)
Türk Töresi (1923)
Doğru Yol (1923)
Türkçülüğün Esasları (1923) : Eserin ilk baskısı Osmanlı alfabesiyle yayınlanmıştır.
Türk Medeniyet Tarihi (1926, ölümünden sonra)
Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler (ölümünden sonra)
Altın Destan
Üç Cereyan
Hars ve Medeniyet
Kuğular
Felsefe Dersleri (2006), Çizgi Kitabevi, Konya