Fransa'da 17 yaşındaki Nahel M.'nin polisler tarafından öldürülmesiyle başlayan isyan yedinci gününde devam ediyor. Büyük ölçüde Afrika kökenli Fransa vatandaşlarının sürdürdüğü eylemde bilanço hızla ağırlaşıyor. Güvenlik güçleri ise eylemleri bastırmakta yetersiz kalıyor. Peki bu isyanın tarihsel bir kökeni var mı? Fransa'nın sömürü ve soykırım tarihi bu isyanın büyümesinde ne kadar etkili oldu? İşte 10 maddede Fransa'daki sömürü isyanı...
MACRON EYLEMCİLERİ KÜÇÜMSEDİ
1- İSYAN NASIL BAŞLADI?
Olaylar, 27 Haziran'da Fransa'da Cezayir kökenli Nahel M.'nin trafik kontrolü sırasında bir polis memuru tarafından öldürülmesiyle başladı. Nahel'in öldürüldüğü Paris'in batısındaki banliyölerde barışçıl bir anma yürüyüşü düzenlendi. Bu yürüyüş polisin sert müdahalesiyle sona erdi. Protestoların artması üzerine Nahel'i öldüren polis memuru tutuklandı. Fransa Cumhurbaşkanı Macron ise göstericilerin bilgisayar oyunlarından etkilendiğini söyleyerek eylemleri küçümsedi. 8 gündür aralıksız devam eden gösteriler şiddetini her geçen gün artırıyor.
OLAYIN TANIĞI ANLATTI
2- OLAYIN TEK TANIĞI NE ANLATTI?
Cezayir asıllı Nahel M.'nin polis kurşunuyla öldürülmesinin tek bir tanığı var. Yanında oturan arkadaşı. Fransız basınında Nahel'i suçlayan haberlerin çıkması üzerine bir ses kaydı çekerek gerçekleri sosyal medya üzerinden tüm dünyayla paylaştı. O konuşmadan bazı bölümler:
"Olay medyada yanlış anlatılıyor. Alkol ve uyuşturucu kullanmamıştık. Arkamızdan polis sirenleri çaldı ve Nahel aracı durdurdu. Polis 'Motoru durdur yoksa seni vururum' dedi. Ardından silahın kabzasıyla Nahel'e vurmaya başladı. Diğer polis de 'Vur onu' diye bağırıyordu. O kargaşada Nahel'in can çekiştiğini gördüm. Ayağını pedaldan çekti ve bariyere çarptı. Ben de arabadan çıkıp kaçtım."
BİLANÇO AĞIR
3- İSYANIN BİLANÇOSU NEDİR?
Fransa'da gösteriler aralıksız devam ederken Adalet Bakanı Eric Dupond, protestolarda olaylara karışan 17 yaşından küçük çocuklardan ebeveynlerinin yasal olarak sorumlu tutulacağını söyledi. Olayların 7'inci gününde 3 bine yakın gösterici gözaltına alındı. 200'den fazla polis memuru yaralandı. Birçok bölgede turistler tahliye edildi. Kamu binası, işyeri ve konut olmak üzere 3200 yangın çıkarıldı ve 5000'den fazla araç ateşe verildi. 45 bin kolluk gücü bu olaylarda etkisiz kaldı. Muhalefet ise "Cumhuriyetin bir uçurumun eşiğinde olduğunu" söyleyerek Cumhurbaşkanı Macron'un OHAL ilan etmesi gerektiğini vurguladı.
KOLLUK KUVVETLERİ YETERSİZ KALDI
4- FRANSA, EYLEMCİLER KARŞISINDA NEDEN ÇARESİZ KALDI?
"Sarı Yelekliler"i henüz bastıramayan ve daha sert bir eylemle tanışan Macron, Almanya ziyaretini iptal etti. Düzenin kontrol altına alınamamasına isyan edenler sadece muhalefetle sınırlı değildi. Ulusal Polis Birliği de durumun kontrol altına alınamaması durumunda isyan edeceklerini duyurdu. Polis sendikaları, protestolara karşı daha sert müdahale edilmesini savundu ve eylemlerin kontrolden çıkmak üzere olduğunun altını çizdi. Fransa yönetimi, 45 bin polis ve jandarmanın isyanı bastıramaması üzerine, son umut olarak ülkenin elit özel kuvvetleri olan GIGN komandolarını sahaya sürdü.
FRANSA'NIN SÖMÜRÜ TARİHİ UNUTULMADI
5- İSYANIN TARİHSEL BİR KÖKENİ VAR MI?
Fransa'da başlayan ve Avrupa'nın çeşitli ülkelerine yayılan bu isyanın elbette tarihsel bir kökeni var. Fransa'nın Afrika'da 500 yıl süren sömürge politikası, kirli ve karanlık bir iz bıraktı. Fransa, 1524'te ayak bastığı kara kıtada 20 ülkeyi yüzlerce yıl sömürdü. 19. yüzyılın sonunda İngiltere'nin ardından ikinci büyük sömürge imparatoru olmuştu. Tunus'tan Togo'ya, Mali'den Kamerun'a birçok Afrika ülkesi Fransa'nın sömürgesiydi. Senegal, Fildişi Sahili ve Benin de Fransa'nın köle ticareti merkeziydi. Yüzyıllar boyu sömürülen bu ülkelerin çocukları, Fransa vatandaşı oldukları hâlde hâlâ ikinci sınıf insan muamelesi görmekten ve ırkçı saldırılara maruz kalmaktan büyük bir öfke duyuyor. Bu öfke 27 Haziran'da Nahel'in öldürülmesiyle bir patlamaya dönüştü.
CEZAYİR HALKI SOYKIRIMI UNUTMADI
6- MACRON, CEZAYİR'DEN NEDEN ÖZÜR DİLEMEDİ?
Cezayir, Fransa'nın Afrika'daki kanlı sömürgecilik tarihinin en karanlık sayfalarından biriydi. Bu ülkeyi 130 yıl boyunca sömüren Fransa, bağımsızlık sözünü tutmayınca büyük bir isyan çıktı. Bu isyanı kanla bastırdı ve 1 milyon Cezayirli katledildi. Cumhurbaşkanı Macron, Cezayir'deki katliamlardan ve sömürgeci politikalardan dolayı resmi özür dilemeyeceğini açıkladı. Bu durum, ülkelerinde insanlığa karşı işlenen suçlar nedeniyle bir özür bekleyen Cezayirlilerde büyük bir hayal kırıklığı yarattı.
FRANSA TARİHİNDEKİ SOYKIRIMLAR
7- FRANSA'NIN SOYKIRIM TARİHİNDE NELER VAR?
Fransa'nın soykırım tarihi Cezayir'le sınırlı değil. Örneğin, Fransa'nın soykırım tarihinde Ruanda da var. Fransa, 800 binden fazla Tutsi'yi katleden Hutuları silahlandırıp eğitti. Fransa'nın Ruanda katliamındaki rolü belgelerle kanıtlandı.
Fransa 2. Dünya Savaşı'nda kendi saflarında yer alan Senegalli askerleri bile katletti. Aradan geçen 80 yıla rağmen kaç asker öldürüldüğü hâlâ bilinmiyor. Liste böyle uzayıp giderken ekonomik sömürüyü de unutmamak gerekir.
500 YILDIR SÖMÜRMEYE DEVAM EDİYOR
8- EKONOMİK SÖMÜRÜ DEVAM EDİYOR MU?
Fransa, Afrika ülkelerini ekonomik olarak sömürmeyi hiç bırakmadı. Fransa hâlen 14 Afrika ülkesinin ulusal rezervlerini elinde tutuyor ve maden ocaklarını işletiyor. Fransız hazinesi, Afrika'dan her yıl 500 milyar dolara yakın kazanç elde ediyor. Birçok Afrikalı lider, ülkelerini yönetebilmek ve görevde kalabilmek için Paris'le iyi ilişkiler kurmayı tercih ediyor. Ancak yeni nesil genç Afrikalılar, Fransa'ya artık farklı bir gözle bakıyor. Paris'te son eylemlerde Afrika kökenli gençlerin ön planda olmasında Fransa'nın acımasız sömürge politikalarının yattığını söylemek mümkün. Geçtiğimiz günlerde ilk kez bir Kenya Başbakanı, Fransa Cumhurbaşkanı'nın yüzüne karşı artık bu sömürüye izin vermeyeceklerini haykırdı.
IRKÇILIK 2022'DE PATLAMA YAPTI
9- FRANSA'DA IRKÇILIK NEDEN YÜKSELİŞTE?
500 yıl boyunca Afrika'yı sömüren, köleleştiren ve hâlâ ekonomik olarak sömürmeye devam eden Fransa, şimdi o ülkelerden gelen insanları kovmaya çalışıyor.
Fransa'da hazırlanan bir raporda, sadece 2022 yılında ırkçı, yabancı düşmanı ve din karşıtı içerikli saldırılarda 12 bin 600 suç kaydedildiği belirtiliyor. Irkçı saldırıya uğrayanların büyük çoğunluğunun Afrika kökenli olduğunun altı çiziliyor. Mağdurların önemli bir kısmının kadın olması da dikkat çekiyor. Dahası, Fransa polisinin bu saldırıların faillerinin yakalanması konusunda çok yetersiz olduğu da belirtiliyor.
FRANSA KANLI TARİHİNİN HESABINI VERECEK
10- FRANSA'DAKİ İSYAN BÜYÜYEBİLİR Mİ?
Paris, Marsilya ve Lille'i yakıp yıkan isyan Belçika ve İsviçre'ye de sıçramış görünüyor. Fransa'yı yakından tanıyanlar, bu eylemlerin 14 Temmuz Fransa'nın Ulusal Bayramı'na kadar süreceğini söylüyor. 14 Temmuz'dan sonra Fransa 1.5 aylık uzun bir tatile giriyor. Eylemler gücünü yitirse de bu isyanın Fransa'da birçok şeyi değiştirmesi bekleniyor. 500 yıl Afrika'yı sömüren ve birçok katliama imza atan Fransa için artık hesap verme zamanı gelmiş gibi görünüyor. Kibirli Fransız yönetimi bu hesabı vermeye yanaşmazsa, karanlık ve kanlı tarihleri peşlerini asla bırakmayacak.