Beyannameler, seçimlerin önemli unsurlarından birisidir. Beyannameler tek taraflı bir açıklama ve bildirmeyi ifade etmekle birlikte işlev bakımından siyasal partilerin seçmenlere taahhütlerini ve vaatlerini içeren, seçmenlerin olumlu oy vererek kabul etmesi için sunulan bir sözleşme niteliğine sahiptir. Ortak ihtiyaçlara yönelik taahhütler, şeffaflık ve hesap verebilirlik kapsamında seçimden sonra vatandaşların uygulamayı değerlendirebilmesi için bir kriter seti oluşturur.

Beyannameler, siyasal partilerin yerel yönetim alanındaki birikimlerini ve tecrübelerini içermek yanında yol haritası niteliği ile gelecek vizyonunu ve stratejilerini de yansıtırlar. "Gelecekte yerel yönetimler ve şehirler hangi noktada olacak?" ve "istenilen noktaya hangi politika ve uygulamalarla ulaşılacak?" sorusuna cevap verirler. Bir çerçeve çizerler. Bu bakımdan sadece problemlere değil kaldıraç işlevine sahip yeni fırsatlara da yönelirler. İnsanlar için umut içerirler.

Yerel yönetimlerin halka daha yakın konumdaki kamu kurumları olmasının doğal bir sonucu olarak yerel seçim beyannameleri ulusal düzeydeki seçim beyannamelerinden farklılaşırlar. Şehirlerde yaşayan vatandaşların günlük hayatına, yaşam kalitesine ve yakın çevresine dair konular daha fazla öne çıkar. Diğer taraftan küreselleşen dünyada yerel yönetimlerle ilgili gelişme ve trendleri de kapsamaları ile yerelden küresele bir bakışı da ifade ederler.

Beyanname siyasal partinin yerel teşkilatları bakımından bir çerçeve oluşturur. Beyannamede belirtilen değerler, kavramlar, yöntemler, hedefler, yenilikler vb. konular onları fikri olarak besler ve motive eder. Teşkilat içi söylem birliği sağlar. Kuşkusuz her şehrin kendi hikayesi vardır. Beyannamedeki çerçeve, yerel teşkilatlar tarafından rafine edilerek her şehir için özgün yeni programlara dönüştürülür.

Beyannamelerde denge de önemlidir. Büyük ölçekli projeler yanında insani ölçülerdeki küçük projelerin, teknik meseleler yanında sosyal konuların, yerel vizyonlar yanında ulusal ve küresel vizyonların, ekonomik gelişme yanında çevrenin korunmasının dengelenmesi gerekir.

AK Parti ve Yerel Yönetim Reformu

Kamu yönetiminde reform; kamunun yapısal, işlevsel ve uygulama alanlarında, yeni bir bakış açısı ile toplumdaki beklentileri de karşılayacak biçimde çok yönlü ve kapsamlı bir değişim yapılması olarak tanımlanabilir. 1980'den sonra çok sayıda ülkede görülen desantralizasyon, yeni kamu yönetimi ve demokrasi odaklı reformlar ile yerel yönetimlerin gelişmesi günümüzde belli bir seviyeye ulaşmış durumdadır.

Türkiye'de 2002 sonrasında AK Parti iktidarları döneminde demokratikleşme düzeyinin artırılması ve siyasal iktidar üzerindeki bürokratik vesayeti azaltıcı siyasal, yargısal ve kamu yönetimi reformlarının aşama aşama devreye alınması, yerel yönetim reformları için elverişli ortam oluşturmuştur. Bu süreçte yerel yönetimler; diğer alandaki reformlar ile uyumlu ve eş zamanlı olarak idari, siyasi ve hukuki bağlamda bütüncül bir bakış açısı ile geliştirilmiştir.

Yerel yönetimler idari vesayetin azaltıldığı bir ortamda yerel siyaset ve şehir hizmetleri odaklı gelişme imkânı bularak bir normalleşme yaşadı. Kuşkusuz şehirlerin karşı karşıya olduğu önemli problemler bulunmaktadır. Bu durum yerel yönetimler alanındaki gelişmenin çok yönlü olarak devam etmesi gerekliliğini beraberinde getirmektedir.

2024 Seçim Beyannamesinde Reformun Kodları

AK Parti'nin 2024 yerel seçim beyannamesinin reform bağlamında analizi iki kısım olarak yapılabilir. Birincisi, beyanname metninin MAXQDA yazılımına dayalı olarak analiz edilmesidir. İkincisi, reform kavramının beyannamede nasıl yer aldığı ile ilgili anlamlandırmaya dayalı bir analizdir.

Beyanname kodlarının genel analizi çerçevesinde kullanım sıklığı araştırıldığında şehir/kent 603, belediye 304, yerel 262 ve yerel yönetim kavramının 155 kere kullanılmış olduğu görülmektedir. Çekirdeği oluşturan bu kavramların yüksek çıkması beklenen bir sonuçtur. Asıl haritayı veren diğer kavramlardır. Kullanım sıklığına göre kültür 191, sosyal 163, çevre 105, afet 96, kalkınma 94, ekonomi 69, katılım 68, sürdürülebilirlik 61, dijital 51, eğitim 50, dirençli 48 ve güvenli 45 kere kullanılmıştır. Beyannamede sosyal konular ile teknik konular arasında bir denge görülmektedir.

Beyanname metni, reform kapsamındaki kelimeler bağlamında analiz edildiğinde; yeni 212, geliştirme 114, dönüşüm 58, güçlendirme 56, yenilik 39, gelişme 21, reform 21 ve gelişim kavramının 14 yerde geçtiği görülmektedir. Bu kavramların beyannamede geçtiği konular incelendiğinde; dar bir alana yönelik olmadığı, sosyal hizmetler, turizm, tarım, yönetim modeli, kültür, kalkınma, katılım, dijitalleşme, çevre, ulaşım başta olmak üzere hemen hemen tüm konularda bir reform, yenilik, geliştirme anlayışının beyannamede yer bulduğu görülmektedir.

Beyannamenin geneline yayılmış geliştirme anlayışı yanında beyannamenin "AK Parti Yerel Yönetim Vizyonu" kısmında "Reformcu ve Değişim Odaklı Yaklaşım" bağlığı altında doğrudan yerel yönetimlerle ilgili reform önerileri de yer almaktadır. Bu kısımda 2002'den itibaren yerel yönetim alanında gerçekleştirilen başlıca reform adımları; kanunların yenilenmesi, modelin geliştirilmesi, demokratikleşme ve yerel siyasetin güçlendirilmesi, merkeziyetçiliğin azaltılması ve hizmetlerin geliştirilmesi olarak belirtilmektedir.

Geleceğe yönelik olarak yerel yönetim reformu kapsamında; reformlar yoluyla yerel yönetimlerin idari ve mali kapasitelerinin güçlendirilmesi, dirençli şehirler oluşturulması, hizmet kalitesinin iyileştirilmesi, insan kaynağı uzmanlığının artırılması, yerel yönetimlere görevleri ile orantılı gelir sağlanması, büyükşehir olan illerdeki kırsal mahallerde sosyoekonomik kalkınma sağlanması, kentsel denetim ve afet yönetiminin iyileştirilmesi başlıkları öne çıkmaktadır.

Günümüzde siyaset ile yönetimin gittikçe insana yaklaştığı bir süreç yaşanmaktadır. Diğer taraftan vatandaşların kamu kurumlarından beklenti ve talepleri de artmaktadır. Bu durum siyasal ve idari süreçleri de etkilemektedir. Reform anlayışı değişmekte ve gelişmektedir.

Türkiye'de yerel yönetimlerin ve şehirlerin gelişmesi bu alandaki reformu, merkezi idare ile yerel yönetimler arasındaki dar alanda gerçekleşen bir konu niteliğinden çıkararak yerel yönetimlerin ve şehirlerin birlikte çok yönlü geliştirildiği daha geniş bir kapsama ulaştırmıştır.

Beyannamede yerel yönetimlerin geliştirilmesinin de benzer bir eksene sahip olduğu söylenebilir. Doğrudan yerel yönetimleri odağa alan reformlar yanında şehirleri çok yönlü biçimde zamanın ruhu bağlamında geliştirmenin genel bir anlayış olduğu görülmektedir.

AK Parti, 2002'den itibaren siyasal ve idari reformlar yanında başarılı yerel yönetim uygulamaları ile sahip olduğu birikim ve tecrübeyi beyannameye de aktarmış durumdadır. Beyannamenin yerel yönetimler ve şehirlerin geliştirilmesi konusunda katılımcı, sosyal politika odaklı, yeniliklere dayalı ve küresel trendleri de dikkate alan bir yaklaşıma sahip olduğu söylenebilir.

Bu kapsamda beyannamede öne çıkan genel konular; katılım, yönetişim, dijitalleşme, sürdürülebilir çevre, dirençli şehirler, afet yönetimi, sosyal belediyecilik, akıllı şehirler, inovasyona dayalı yerel kalkınma, vatandaş odaklılık, sivil toplum ile ilişkileri geliştirmek, yaşam kalitesini artırmak, gelirin adaletli paylaşılması, idari ve mali kapasiteyi geliştirmek olarak belirtilebilir.