Kırım'ın 2014 yılında ilhakıyla başlayan Rusya Federasyonu ve Ukrayna arasındaki gerilim, geçtiğimiz haftalarda Rus ordusunun Ukrayna'ya müdahalesi ile birlikte tepe noktasına ulaşmıştır. Geçen iki haftalık süre zarfında Ukrayna topraklarında yaşanan fiziksel çatışmanın yanında iki devlet arasında siber bir savaşın da devam ettiği görülmektedir. Hassaten 2014 yılından itibaren Rusya Federasyonu-Ukrayna arasındaki gerilim minvalinde hibrit savaş/hybrid warfare düzeninin bir tezahürü olarak karşımıza çıkan siber savaş, aslında yaşanan gerilimin siber uzaya yansıması olarak değerlendirilebilinir. Hibrit savaş; konvansiyonel savaş yanında diğer yöntemlerin kullanılması hasebiyle tarihsel olarak her ne kadar Sun Tzu'nun "Savaş Sanatı" eserine kadar geriye götürülse de internet, sosyal medya araçları ve bilişim teknolojilerinin yani siber savaşın hibrit savaş yöntemleri içerisinde önemli bir yere sahip olması, kavramı görece olarak güncel kılmaktadır.
Siber Savaş Nedir?
"Diplomaside Dijital Dönüşüm ve Türkiye" başlıklı bir diğer yazımızda Dijital Diplomasi'nin bir dış politika yönetimi olarak öneminden ve Türkiye'deki icrasından bahsetmiştik. Bu bağlamda, dijital diplomasi nasıl bilişim teknolojilerini ve sosyal medya araçlarını etkin bir şekilde kullanarak dış politika hedeflerine ulaşmayı hedefliyorsa; siber savaş sayesinde bilişim teknolojileri aracılığıyla düşman devletin yıpratılmasıyla dış politika hedeflerine ulaşılması hedeflenmektedir. En genel anlamı ile siber savaş; bir devletin, başka bir devletin bilgisayar sistemlerine veya bilgisayar ağlarına hasar vermek ya da kesinti meydana getirmek üzere gerçekleştirilen internet tabanlı sızma faaliyetleri olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde siber savaş; "Dağıtılmış Hizmet Reddi/Distributed Denial of Service (DDoS)" saldırılarından devletlerin resmi internet sitelerinin ele geçirilmesine, hedef devletin gizli verilerinin sızdırılmasından devlet kurumlarının ağlarına sızılarak kurum faaliyetlerinin kesintiye uğratılmasına kadar farklı noktalarda cereyan edebilmektedir. Bu bağlamda bir ordu ne kadar dijitalleşirse, siber savaşta o kadar potansiyel hedef haline gelebilir ve bazı senaryolarda da siber saldırıların fiziksel savaş üzerinde somut etkileri olabilir. Örneğin; bir devlete ait füze kontrol sistemlerinin düşman devlet tarafından ele geçirilmesi, füze rampalarının veya belirli bir konumun bombalanmasında kullanılabilecek coğrafi verilere de erişimi sağlayabilir. Bununla birlikte artık kontrolü düşmana geçmiş füze rampalarından ateşlenecek balistik füzeler dost hedefleri vurabilir. Bir başka deyişle kritik noktalara tesir etmiş siber saldırıların fiziksel savaş içerisindeki sonuçları büyük yıkımlara yol açabilir.
Siber saldırılar dolaylı ve doğrudan olarak ikiye ayrılabilir. Dolaylı siber saldırılarda hedef elektrik şebekesi, tedarik zincirleri, bankacılık sistemleri, su arıtma, iletişim ve ulaşım sistemleri gibi kamuya şamil olacak unsurlardır. Doğrudan siber saldırılar ise bir birey ve/ya kuruma ait özel bilgileri ele geçirmeyi veya tahrip etmeyi hedefleyen saldırılardır. Ukraynalı yetkililer; 24 Şubat 2022 tarihi öncesinde Ukrayna'nın parlamento, hükümet, Dışişleri Bakanlığı resmi internet sayfaları başta olmak üzere birçok devlet kurumunun internet sayfalarına DDoS saldırıların düzenlendiğini, Ukrayna'nın dijital altyapısının çökertilmeye çalışıldığını ve bu saldırılardan Rusya'nın sorumlu olduğunu ifade etmektedirler. Rusya Federasyonu ve Ukrayna arasındaki siber savaşın seyrine bakıldığında her iki devletin yukarıdaki satırlarda vurgulanan hususlar dışında sosyal medya araçlarının gücünü de kullandıkları görülmektedir. Elbette bu durum sosyal medyada bilgi kirliliği, dezenformasyon ve propaganda ihtimalini de beraberinde getirmektedir. Bu nedenle her iki tarafın da süreci sosyal medya araçlarının marifetiyle psikolojik savaş boyutunda yürüttüğünü söylemek yanlış olmayacaktır.
Rusya Federasyonu'nun 2008 yılında yaşanan Osetya krizinden bu yana siber savaşı dış politika hedeflerine ulaşmak için bir yöntem olarak kullandığı iddia edilmektedir. Geçtiğimiz günlerde Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, Rusya'ya karşı mücadelede Ukrayna saflarında yer alması için gönüllü savaşçıları ülkesine davet etmişti. Ukrayna ordusu içinde "uluslararası lejyon" adı verilen bu gönüllü birliğine Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba'nın açıklamasına göre 52 farklı ülkeden 20 binden fazla başvuru geldi. Aynı Zelenski'nin uluslararası lejyon çağrısında olduğu gibi Ukrayna Başbakan Yardımcısı ve Dijital Dönüşüm Bakanı Mykhailo Fedorov, resmi Twitter hesabından yaptığı açıklamada "Ukrayna Bilişim Teknolojisi Ordusu/IT Army of Ukraine" kurduğunu duyurdu. Bilişim teknolojisi gönüllülerine seslenen Fedorov, Rusya'ya karşı yürütülecek siber savaşta Ukrayna yanında mücadele edecek gönüllüleri koordine olacakları Telegram grubuna üye olmaya davet etti. Fedorov, tüm siber operasyonel görevlerin, 35 binden fazla üyesi olan, bahse konu Telegram grubununda verileceğini belirtti. Diğer taraftan, Fedorov Ukrayna bilişim ordusunun inşasının yanında, fiziki ordunun ekonomik olarak desteklenmesi için de bazı adımlar atmaktadır.
"Diplomaside Dijital Dönüşüm ve Metaverse" başlıklı bir önceki yazımızda NFT'lerin devletler tarafından kullanım yöntemlerinden bahsetmiştik. Ukrayna Başbakan Yardımcısı ve Dijital Dönüşüm Bakanı Mykhailo Fedorov, Ukrayna devletinin ordu giderlerini ekonomik olarak desteklemek adına ilerleyen günlerde NFT satışı yapılmaya başlanacağını duyurdu. Bununla birlikte Fedorov, 26 Şubat 2022 tarihinde resmi Twitter hesabından Ukrayna'nın savaş süresince ekonomik olarak desteklenmesi için kripto para bağışı yapılması hususunda çağrıda bulunmuştu. Federov geçen iki haftalık süre zarfında, Ukrayna için 38 milyon Sterlin tutarında kripto para bağışı toplandığını resmi Twitter hesabından duyurdu.
Bu gelişmelerle beraber, 24 Şubat'tan bu yana ivmelenen iki ülke arasındaki siber savaşta birçok "hacktivist" grup aktif olarak yer almaktadır. Siber güvenlik şirketi Checkpoint'e göre Ukrayna'daki savaş sırasında siber uzaydaki en aktif oyuncular farklı ideolojik nedenlerle Rusya veya Ukrayna'yı destekleyen hacktivist gruplardır. Nitekim dünyaca ünlü hacker grubu Anonymous resmi Twitter hesabından Rusya'ya karşı siber savaş başlattığını; bazı Rus haber sitelerini ele geçirerek Ukrayna'ya destek mesajları yayınladıklarını ve birtakım Rus televizyon kanallarının yayınlarına müdahale ettiklerini ilan etmiştir. Diğer taraftan ise Ukraynalı yetkililer, Ukrayna hükümeti ve ordusuna yönelik siber saldırı girişimlerinde %196'lık bir artış yaşandığını iddia etmektedirler. 24 Şubat tarihinden bu yana her iki devlete gerçekleşen siber saldırıların kim tarafından yapıldığını tespit etmek, siber uzaydaki aktör fazlalığından dolayı oldukça zordur.
İki ülke arasındaki siber savaşın belki de seyrini etkileyecek gelişmelerden bir tanesi de Ukrayna'nın NATO'nun Ortak Siber Savunma Mükemmeliyet Merkezine (CCDCOE) katılımcı üye olarak davet edilmesidir. Merkezin amacı NATO ülkeleri ve ortakları arasında siber uzayda yetenek, iş birliği ve bilgi paylaşımının geliştirmesidir. Merkez Direktörü Col Jaak Tarien, Ukrayna'nın Merkez içerisindeki varlığının Ukrayna ile üye ülkeler arasında tecrübe paylaşımını arttıracağını ve ortak iş birliği kültürünü geliştireceğini vurgulamıştır. Henüz NATO'nun askeri kanadında üye olarak yer almayan Ukrayna'nın NATO'nun siber savunma için oluşturulan biriminde yer alması ve hassaten Rusya ile arasındaki siber savaşta NATO'nun desteğini alması, belki de ileride savaşın kırılma noktalarından biri olarak anılacaktır. Sonuç olarak iki ülke arasında yaşanan savaş siber boyutta da devam etmektedir. Her iki devletin bilhassa sosyal medya araçları marifetiyle süreci uluslararası kamuoyu ile paylaşmaları, psikolojik savaş bağlamında da üstünlük mücadelesini gözler önüne sermektedir. Zira yaşanan gelişmeler göz önüne alındığında gerçekleşen siber saldırıların esas etkileri psikolojik olmaktadır.