Geçen hafta genel bir değerlendirmesini yaptığımız, Avrupa Komisyonu tarafından düzenli olarak gerçekleştirilen ve Avrupa Birliği üyesi ülkeler ile İzlanda, Norveç, İsviçre, Arnavutluk, Karadağ, Kuzey Makedonya, Sırbistan ve Türkiye'yi kapsayan e-devlet değerlendirme ve kıyaslama araştırmasının 2022 yılı sonuçları 28 Temmuz itibaryla yayınlandı. Rapor kapsamında incelenen 35 ülkeden 2.852 kurumun ayrıntılı değerlendirmelerini dair veriler de araştırmacıların hizmetine sunulmuş durumda. Veri setlerinde incelenen ülkelerdeki örnekleme dâhil edilen kurumlar ve hizmetlerine yönelik sonuçlar da yer alıyor. Bu kapsamda Türkiye açısından ele alınan uygulamaları ve kurumları biraz daha ayrıntılı ele almak mümkün.
Genel değerlendirme raporunda da iyi uygulama örnekleri olarak ele alınan İkametim, e-Nabız ve Araçlarım hizmetleri bu kapsamda öne çıkan başlıklar. Bunun dışında farklı kurumların yürüttüğü hizmetlere dair değerlendirmeler de ayrıca yer alıyor.
Raporda iyi uygulama örneği olarak zikredilen İkametim uygulamasının 2021 yılında 14 milyon 227 bin 171 kez kullanılmış olması bir başarı olarak öne çıkartılmış. Uygulama sayesinde hem idarenin hem kullanıcıların tasarruf sağladığı vurgulanarak, yaklaşık 11 milyon kez gerçekleştirilen adres değişikliği bildiriminin kullanıcılara 949 milyon TL ve 22,3 milyon saat tasarruf sağladığı ifade edilmiş. Aynı şekilde barkodlu ikamet belgesi sayesinde 4,7 milyar TL ve 110,1 milyon saatlik tasarruf bir katma değer olarak ifade edilmiş. Bu başarıda Türkiye'nin nüfus ve adres kaydına dair güçlü idari kapasitesi ve yaygın hizmet ağı ve e-Devlet platformunun yaygın kullanımı anahtar başarı faktörleri olarak değerlendirilmiş.
E-Nabız uygulamasının 2021 yılı sonu itibariyle 57 milyon olan kullanıcı sayısının, kişisel verilere erişim imkânının yanında, bu verilerin kimlerle paylaşılacağına dair kullanım yetkilerinin önemi vurgulanan hususlardan. Ayrıca veri paylaşım prosedürleri sayesinde tekrarlı tahlillerin ve tıbbi görüntülemelerin önüne geçilmesi hem idari hem mali tasarruf kapsamında başarılar olarak sıralanıyor. Özellikle yaklaşık elli milyona varan bilgisayarlı tomografi görüntülemesinin basım (CD) maliyetlerinin ortadan kaldırılması sayesinde 12 milyon ABD dolar civarı tasarruf sağlaması ve bu tasarrufun e-Nabız'ın yatırım maliyetlerinin yarısını karşılaması da önemli başarı olarak öne çıkmakta.
Benzer şekilde 27 milyon MR görüntülemesinin basım maliyetleri (kağıt) üzerinden yapılan hesapla yıllık en az 27 milyon yaprak kağıt maliyetinin önüne geçildiği hesaplanmış. Uygulamada randevu hizmetlerinin idari kapasiteye etkisi de bir başka fayda olarak görülüyor. Randevu hizmetleri sayesinde başvuru maliyetlerinde gerçekleşen yaklaşık 13 milyar TL ve 311 milyon saat tasarruf da bir başka önemli kalem.
Bu başarının ardından sürekli güncellenen uygulama ve hizmet anlayışı yanında, ihtiyaçlara uygun şekilde gerçekleşen hızlı güncellemeler raporda anahtar başarı faktörleri olarak öne çıkartılmış. Projenin planlanması, uygulanması ve değerlendirmesi sırasında katılımcı yöntemlerin kullanılmış olması ve pilot çalışmalarla uygulamanın tasarımının iyileştirilmesi bir diğer başarı etkeni olarak ele alınıyor.
Raporda iyi uygulama örnekleri olarak seçilen bir diğer uygulama olan Araçlarım hizmetinin 2021 yılında yaklaşık 145 milyon kez kullanılmış olması işlem hacmi açısından önemli bir başarı olarak görülmekte. Tek hizmet başlığı altında araç vergilerinin, para cezalarının, yol geçiş sisteminin, ruhsat bilgilerinin, araç muayene işlemlerinin, sigorta hizmetlerinin takip ediliyor olmasının önemli bir tasarruf kapasitesi sunduğu değerlendirilmiştir. Bu kapsamda 350 milyona TL'ye ve 8,5 milyon saate varan tasarruf sağlandığı hesaplanmıştır.
Görüldüğü üzere gerçekleştirilen ve güncellenen projeler bir yandan idareye bir yandan kullanıcılara tasarruf sağlamaktadır. E-devlet yatırımlarındaki en önemli sorunlardan biri ilk altyapı yatırımları ve ardından bu yatırımların devamlılığının ve güncellemelerinin sağlanabilmesidir. Her üç uygulama da başlangıç noktası itibariyle dirayetli bir biçimde geliştirilmiş, hizmetler arası bütünleşmeler sağlanmış ve gelinen noktada uygulamaların sağladığı faydaların yatırım maliyetlerini karşıladığı izlenmiştir.
Tasarrufların yalnızca maliyet olarak görülmemesi gerektiği, zamanın önemli bir kazanım olduğu da bu uygulamaların başarısında tekrar görülmekte. Kullanıcılara sağlanan zaman tasarrufu yanında kamu personelini meşgul eden hizmet başlıklarının azalması hizmet kapasitesinde önemli bir gelişim faktörüdür. Dolayısıyla bu uygulamaların sağladığı iki yönlü kazanımlar önemli başarı etkenlerindedir. Öte yandan özellikle e-Nabız uygulamasında kişisel verilere yönelik hassasiyetlerin korunuyor olması ve bu verilerin gerektiğinde paylaşılarak hizmet etkinliğinin sağlanıyor olması öne çıkan bir başarı kriteridir.
Türkiye'nin e-Devlet kapısı Dijital Türkiye Platformu üzerinden de sunulan bu hizmetler kolay erişim imkânını getirmektedir. Tek durak yaklaşımıyla ele alınan bütünleşik sistemlerin hizmet sunumundaki katma değerleri de yükselmektedir. Dolayısıyla Dijital Dönüşüm Ofisinin çabaları önemlidir. Öte yandan bu hizmetlerin sunumunu sağlayan İçişleri ve Sağlık Bakanlıkları ve bu kurumların yönetici ve personelleri de başarının mimarları arasındadır. Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nün MERNİS projesine dayanan birikimi ve günden güne geliştirilen dijital hizmet kapasitesi bu uygulamaların başarısındaki aktörlerdendir. Aynı şekilde veri temelli uygulamalarının önemli bir örneği olan e-Nabız sistemi de Sağlık Bakanlığı'nın başarılı çalışmalarından bir diğeridir. E-Nabız sisteminin müstakil bir mobil uygulamaya sahip olduğunu da bu noktada hatırlatabiliriz. Ayrıca sistemin, salgın döneminde de kapsamlı bir şekilde kullanıldığı hem önleme hem mücadele süreçlerinde aktif olarak veri temelli politikalara dayanak sağladığı da unutulmamalı.
Avrupa Komisyonu'nun raporuyla tekrar gündeme gelen Türkiye'nin dijitalleşme süreçlerindeki başarısı dolayısıyla öncelikle Dijital Dönüşüm Ofisi'ni ve ardından uygulamaların ev sahipleri ilgili kurumları tebrik etmek gerekiyor. Bu yazıda ele alınan uygulamaların raporda iyi uygulama örnekleri olarak seçilmesi muhakkak önemli bir başarıdır. Bu başarıda kurumlar arası iş birliğinin ne kadar önemli olduğunu da tekrar görüyoruz. Öte yandan değerlendirmede öne çıkan başka kurumlarımız da bulunmaktadır. Tabi maalesef ortalamanın altında kalanlar da. Özellikle yerel düzeydeki çabaların geliştirilmesi için biraz daha çaba göstermemiz gerektiği kesin. Halihazırda rapordan çıkaracağımız dersler devam ediyor…