Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre 2021'de Türk savunma ve havacılık sektörü ihracatında, koronavirüs salgını, örtülü ve açık ambargolar vb. gelişmelere rağmen artış görülmektedir. Gelişmekte olan Türk savunma ve havacılık sektörü, yerli ve milli parolasıyla başta yerlileştirme ve millileştirme odaklı faaliyetlerle ihracatını geliştirirken; sürdürülebilir, sistematik bir süreç yönetimine yönelik hazırlanan strateji ve eylem planları çerçevesinde adımlar atmaktadır. Sektörün ihracat faaliyetleri stratejik bir çerçevede ele alınarak mevcut ve potansiyel fırsatlar değerlendirilirken, riskler de bir süreç içerisinde yönetilmektedir.
Savunma ve Havacılık İhracatında "Psikolojik Eşik"
TİM tarafından savunma ve havacılık sektörünün ihracatına dair veriler ilk olarak 2012 yılında kamuoyu ile paylaşıldı. Sektör ihracatının ilk kez 1 milyar dolar düzeyini geçmesi ile önemli bir eşik 2012 yılı itibarıyla aşıldı. Yıllık bazda sektör ihracatı, 2012 yılında önceki yıla kıyasla yüzde 42,83 gibi rekor artışla 1 milyar 260 milyon 810 bin dolar olarak gerçekleşti. 2012 yılında sektör ihracatı, Türkiye Cumhuriyeti'nin toplam ihracatı içerisinde yüzde 0,83 paya sahipti. Takip eden süreçte sektör ihracatı 1 milyar dolar düzeyinin altına düşmedi ve istikrarlı bir artış görüldü. İstikrarlı artışta ikinci önemli eşik olan 2 milyar dolar düzeyi 2018 yılında aşıldı. 2017 yılında 1 milyar 739 milyon 452 bin dolar ihracat gerçekleştiren sektör, 2018 yılında yüzde 17,1 artışla ihracatını 2 milyar 35 milyon 333 bin dolara yükseltti. 2019 yılında sektör tüm zamanların en yüksek ihracatını gerçekleştirdi. 2018 yılına kıyasla yüzde 34,6 artışla sektörün yıllık ihracatı 2 milyar 740 milyon 988 bin dolar olarak gerçekleşti. 2019 yılında Türkiye'nin toplam ihracatı içerisinde sektörün payı ise %1,5 olarak gerçekleşmiş ve bu anlamda en yüksek paya ulaşılmıştı. 2020 yılına gelindiğinde ise istikrarlı artış trendi pandeminin küresel etkileriyle birlikte sekteye uğramış ve ihracatta azalış yaşanmıştı. 2020 yılında, 2019'a kıyasla sektör ihracatı yüzde 16,8 azalarak 2 milyar 279 milyon 26 bin dolar olarak gerçekleşmişti. Gelişmekte olan sektörün ihracatında pandemi, ambargolar vb. olumsuzluklar bazı kesimlerce 2 milyar dolar düzeyinin "psikolojik eşik" olarak anılmasına sebep oldu. İmkânlar ve kabiliyetler dikkate alındığında sektör ihracatında 2 milyar dolar düzeyi, sürdürülebilir ve "psikolojik eşik" olamayacak bir basamaktır. Bu bağlamda pandeminin ve ambargoların devam eden olumsuz etkilerine rağmen Türk savunma ve havacılık sektörü 2021 yılında bahse konu "psikolojik eşiği" henüz ilk dokuz ayda aşmayı başardı.
2021 Savunma ve Havacılık İhracatı
TİM verilerine göre 2021 yılının ilk dokuz ayında sektörün ihracatı 2 milyar 109 milyon 477 bin dolar olarak gerçekleşti. 2021 yılı Eylül ayında sektör 252 milyon 475 bin dolar ihracat gerçekleştirdi. Savunma ve havacılık sektörünce 2021 yılının ilk çeyreğinde 647 milyon 320 bin dolar, ikinci çeyreğinde 694 milyon 687 bin dolar ve üçüncü çeyreğinde ise 768 milyon 261 bin dolar ihracat gerçekleştirildi. 2021 yılı çeyrek dönemler bağlamında değerlendirildiğinde sektör ihracatında artış trendi olduğu görülmektedir. Sektörün 2021 yılının ilk üç çeyreğinde 2 milyar 109 milyon 477 bin dolar ihracat gerçekleştirmesi, son çeyrekte de artış trendini devam ettirmesi, tüm zamanların rekorunun kırılarak 3 milyar dolar düzeyine yaklaşılmasına yönelik beklentileri güçlendirmektedir. Ülkelere göre yapılan sektör ihracatının 2021 yılının ilk dokuz ayı verileri dikkate alındığında ise pazardaki faaliyet alanı genişleyen sektörün ihracatındaki artış trendinin önümüzdeki dönemde de devam edeceği öngörülmektedir.
Genel olarak incelendiğinde yapılan ihracatlarda Türk savunma ve havacılık sanayiinin ürettiği insansız hava aracı (İHA) sistemleri, kara ve hava araçları önemli yer teşkil ediyor. ABD, Afrika ve Orta Asya ülkeleri de dâhil birçok ülkeye Türk şirketleri ihracat gerçekleştirmektedir. 2021 yılında sektör tarafından ABD'ye gerçekleştirilen 816 milyon 596 bin dolarlık ihracatta F-35 programı kapsamındaki planlı teslimatlar, sivil havacılık sektörünün alt sistem tedarikleri ve çeşitli hafif silah sistemleri önemli paya sahiptir. Azerbaycan'a gerçekleştirilen 184 milyon 88 bin dolarlık ihracat ile İkinci Dağlık Karabağ Savaşı sonrasında Azerbaycan ordusunun modernizasyonunda sektör önemli bir sorumluluk üstlenmiş durumdadır. Türkmenistan'a gerçekleştirilen 37 milyon 482 bin dolarlık ihracatta Bayraktar TB2 SİHA önemli paya sahiptir. Türkmenistan'ın 30'uncu Bağımsızlık Günü'nde, askeri geçit töreninde, ihraç edilen Bayraktar TB2 SİHA'lar da kortejde yer aldı. Fas'a 2021 yılı Eylül ayında gerçekleştirilen 62 milyon 794 bin dolarlık ihracatta yine Bayraktar TB2 SİHA sistemlerinin önemli bir paya sahip olduğu düşünülmektedir.
Sonuç Yerine
Yerli ve milli parolasıyla Türk güvenlik güçlerinin ihtiyaçlarına yönelik çözümler üreten sektör, bahse konu çözümler ile elde ettiği birikimin de katkısıyla yurt dışı pazarlarında varlık gösteriyor. Firmalarımız, mevcut ve potansiyel pazarlarda yeni şirketler kurarak ve şubeler açarak iş birliklerini derinleştirmekte, sürdürülebilir ihracat faaliyetlerini desteklemektedir. Yine bu süreçte; ortak üretim, üçüncü ülkelere satış ve teknoloji transferi dâhil kazan – kazan eksenli önemli ihracat başarılarına imza atılmaktadır. Ukrayna'ya ve Pakistan'a gerçekleştirilen ADA sınıfı korvet ihracatları bu noktada önemli birer örnektir. Pazarın ihtiyaçlarını doğru okuyan sektör, başarılı projelere imza atarak ihracatını geliştirmektedir. Önümüzdeki süreçte de pazar açısından mevcut ile potansiyel doğru noktada buluşturulduğu takdirde, sektörün ihracat ivmesi pozitif yönlü olacaktır. TİM tarafından hazırlanan İhracat 2021 Raporu'nda da belirtildiği üzere 2035 yılına gelindiğinde ihracat artışının en yüksek olması beklenen sektör, yüzde 425 artış ile savunma ve havacılık sanayiidir.