nsanların ne yediğini, ne içtiğini, ne kadar yürüdüğünü, nerede yürüdüğünü, nelerden hoşlandığını, neye kızdığını, ne satın aldığını ve ne sattığını, nelerden hasta olduğunu, nasıl iyileştiğini, ne okuduğunu veya neyi sildiğini, kimin kiminle ne konuştuğunu ve paylaştığını bilmenin yolu veriden geçiyor. Yani birinci kuşak teknoloji dünyası rekabetinde sadece insanların ne yaptığını bilirdiniz. Şimdi ise neyi neden yaptığını da öğrendiğiniz üstelik çevresindeki her cihazı kontrol ettiğiniz beşinci kuşak veri rekabeti başlıyor. ABD bu ekosistemi ve kurallarını inşa eden ülke olarak veri trafiğinin avucunun içinden akıp gitmesini istemiyor. İşte Çin ve ABD şirketleri arasındaki bu rekabet 5G ile birlikte daha çok su üstüne çıktı. Ancak biz size buzdağının altını ve daha iyi bilmediğiniz Çin tarafını anlatalım.
DUVAR ERKEN ÖRÜLDÜ
Sorulacak ilk soru şu: 5G neden veri savaşının kızışmasına sebep oluyor? Türkiye'nin henüz pek farkında olmadığı 5G rekabetinde Çin ve ABD şirketleri kıyasıya rekabet içinde. Savaş; altyapı, uygulamalar ve cihazlar üzerinden yapılıyor. Çin yaklaşmakta olan internet ve veri odaklı rekabeti 1990'lardan itibaren görerek Türklere karşı ördüğü Büyük Çin Seddi'nin dijital olanını daha o dönemlerde inşa etmeye başladı. Sonuçta kendi toplumunu pazar haline getirmeden ve onu kontrol altında tutmadan ABD ve Avrupa ülkelerine karşı rekabette ayakta duramayacağını biliyordu. Bugün Çin'e giden bir yolcu uçağına bindiğinizde Çin hava sahasına girdiğiniz andan itibaren; Twitter, Facebook, Instagram, Google Haritalar, Youtube, WhatsApp gibi uygulamalar işlemez hale gelir. Çin'in sanal ateşten duvarı karşınıza her yerde çıkar.
VERİ SAVAŞININ ASKERLERİ
Çin, vahşi batının kapitalizmine istediği ucuz işçiliği verdi. Karşılığını ise yaklaşık 30 yıldır iyi yetişmiş insan gücü olarak geri alıyor. Veri trafiği rekabetini yönetmenin yolu sadece iyi mühendisler yetiştirmekle yapılmıyor. Okuduğu verilerden sosyal çıktılar elde eden uzmanlar da yetiştirmek şart. Aynı zamanda unutmamak gerekir ki Çin, iyi girişimciler ile batılı ülkelerdeki benzer servislerin daha iyisini de ortaya çıkardı. Bu örneklere yakından bakalım... Mesela Çin'deki alışverişi Alibaba gibi bir dev yönetiyor. Tencent gibi şirketler ise oyun teknolojileriyle eğlence dünyasının kalbinde yer alıyor. Çinliler Google'da değil, Baidu adı verilen arama motorunda arama yaparken WeChat gibi uygulamalar üzerinden mesajlaşıyor, hatta mobil ödemeden tutun da her türlü paylaşımın yapılmasına her şey bu uygulama üzerinden sağlanıyor. Bugün mobil ödeme konusunda Çin'in sahip olduğu deneyim ABD'de yok.
ÇİNLİ'NİN GÜNLÜK HAYATI
Bir Çinli gün boyunca elinde sadece cep telefonu ile ulaşım hizmetini, restoranda yiyeceği yemeği seçip, alışverişten mesajlaşmaya kadar sadece WeChat uygulaması üzerinden cüzdana ihtiyacı olmadan hareket edebiliyor. Hatta Korona virüsünün en çok yayılmasına sebep olacak nakit para kullanımı bu yüzden daha da minimuma indirildi. ABD'de hantal bankaların paranın dolaşımını kontrol ederken sahip olduğu yavaşlık dijital ortamda paranın dolaşımının önüne geçiyor. Bu alanda Çin pek çok ülkenin sahip olduğundan daha fazla deneyime sahip. Yani bir Çinli parayı harcarken üretilen veriyi de kendi ülkesinde tutmaya devam ediyor. Üstelik Alibaba gibi alışveriş platformları da dijital ödeme sistemlerini Alipay gibi çözümlerle farklı ortamlara taşıyor. Bugün Alibaba, Türkiye'de faaliyet gösteren Trendyol gibi en büyük e-ticaret platformunu da satın aldı. Türkiye'nin internet girişimleri açısından en büyük satın almasına imza atarak alışveriş verisinin hakimi oldu.
Şebekenin kalbinde ağ yönetimi var
Kurulacak 5G şebekesinin dilimlenerek yönetilmesinde deneyimli Türk Telekom girişimi Argela, ABD'de kurduğu Netsia ile dünya devi operatörlere çözüm sunuyor. Belki de en kritik işlerden birinde ağın yönetilmesi konusunda en değerli mühendislik hizmetini Argela gibi bir Türk şirketi sunuyor. Argela aynı zamanda Türkiye'deki yerli 5G operasyonunun da ortağı konumunda. ULAK baz istasyonlarının kullanım sayısı henüz çok düşük boyutta. Ancak 5G adımı için hükümet ULAK ve benzer yerli teknolojilerinin olgunlaşmasını bekliyor.
Çin kazanıyor ABD çaresiz kalıyor
Veri rekabeti derken çipten buluta, işletim sisteminden donanımlara kadar yayılan büyük bir savaştan bahsediyoruz. Artık sadece ağa bağlanacak insanları değil milyarlarca nesnenin de takip edildiği 5G dünyasına girerken bu rekabet daha da alevleniyor. Dünyada en çok kurulu ticari şebeke açısından Çin açık ara diğer ülkelerin önünde. ABD'nin uçtan uca Huawei teknolojilerinin kullanılmasına karşı olmasının sebebi çok açık. Çinli şirketin tüm veri trafiğini izleyecek bir platforma sahip olmasını istemiyor. ABD'nin derin gücü Pentagon, Çin'in gizli emellerinin olacağını düşünerek sürekli önlem almaya çalışıyor. Pentagon ağlara daha güvenilir bir alternatif sunmak için açık kaynaklı 5G yazılımını zorluyor. ABD Savunma Bakanlığı, uzun süredir Huawei'in ülkedeki iletişim güvenliğini tehlikeye attığını iddia ediyor. Huawei uzun zamandır Çin güvenlik hizmetlerinden bağımsız olduğunu ve ürünlerinin arka kapı erişimi veya başka herhangi bir şekilde güvenliği ihlal edilmiş veri sunmadığını iddia etti. Bununla birlikte 5G ağlarının piyasaya sürülmesiyle bu ısrar Pentagon'un şüphelerini yok etmek için yeterli olmadı. ABD, firmaları tescilli sistemler yerine açık kaynaklı teknolojiler kullanmaya ve açık radyo erişim ağları geliştirmeye zorluyor. Güvenlik kurumları bu nedenle, tek bir donanım sağlayıcıyla sınırlı olmak yerine donanımı etkili bir şekilde karıştırabilir ve eşleştirebileceğimi savunuyor.
Akıllı telefonları üstün
5G telefon, tablet ve dizüstü bilgisayarlar konusunda Çin şirketleri yine öncü konumda. Huawei dışında, Oppo, Xiaomi gibi markalarla 5G donanımlar konusunda yeni adımlar atılıyor. Güney Koreli Samsung da rekabetin dışında kalmamak için 5G ürünleriyle gövde gösterisi yapmaya devam ediyor. Huawei ise tüm 5G ekosisteminde kullanılacak özelliklerini yeni 5G ürününü ve stratejisini Barselona'da düzenlediği etkinlikte duyurdu. Huawei, iptal edilen Mobil Dünya Kongresi'ne rağmen planladığı duyuruları Barselona'da yaparken online olarak tüm basının takip etmesini sağladı. Katlanabilir telefon Huawei Mate Xs, 5G tablet Huawei MatePad Pro 5G ile tüketicilere yüksek hızlı, yaygın bağlantı sunan Huawei WiFi AX3 ve Huawei 5G CPE Pro 2 cihazlarını tanıttı. Donanım ve yazılım hizmet platformunun uyumlu bir şekilde çalışmasıyla Huawei, aygıtlar arasında tüm senaryolarda kesintisiz bir şekilde içeriğin paylaşıldığı iyi bir kullanıcı deneyimi sunmayı arzuluyor. Bunu yaparken de Apple ekosisteminin başardığı memnuniyeti yakalamayı hedefliyor.