İnsana insanı, insanca anlatma sanat olan tiyatro, Yunanca theatron yani "görme yeri" sözcüğünden gelmektedir. Çünkü günümüzdeki anlamıyla çağdaş tiyatronun tarihi, bağ bozumu tanrısı Dionysos adına yapılan dinsel törenlere dayanmaktadır. Aslında araştırmacılar; tiyatronun ilkel insanların av dönüşü vurdukları avın çevresinde sevinç ve heyecan sesleri çıkararak dans etmelerinden doğduğunu anlatırlar. Daha sonraları topluluk halinde yaşamaya başlayan insanlar yılın belirli günlerinde, belirli bir yerde toplanmaya başladılar.
Bu toplantıda içlerinden bir kişi yüksekçe bir yere çıkarak güldürücü öyküler anlatır, taklitler yapar, şarkılar söylerdi. Bu tür oyunlar zamanla şenlikler geleneğini oluşturdu. İlk tiyatro şenliğinin MÖ 534 yılında Atina'da yapıldığı biliniyor. O tarihi baz alırsak tiyatro, 2 bin 500 yıldır hayatımızda ve insanlığa umut olmaya devam ediyor.
1961'de Uluslararası Tiyatrolar Birliği tarafından ilan edilen Dünya Tiyatro Günü, o günden beri her yıl 27 Mart'ta tüm dünyada kutlanıyor. 1978'de ülkemizde okunan ilk bildiride ise Muhsin Ertuğrul imzası var. Ertuğrul, o dönem ülkede yaşanan sağ sol kavgası sebebiyle binlerce kişinin ölümüne dikkat çekmiş ve 'Kardeşi kardeşe kim kırdırıyor?' diye sorarak tiyatronun insanları düşünmeye yönelttiğinin altını çizmişti. 45 yıl geçti, ne değişti derseniz, sağ sol kavgası yerini başka savaşlara bıraktı. Şiddet boyut ve ideoloji değiştirdi ama coğrafya aynı kaldı.
BARIŞA VURGU YAPILDI
Bugün yine İsrail'in Filistin'e uyguladığı katliama tanıklık ediyoruz. İşte bu yıl ki uluslararası bildiriyi kaleme alan Norveçli yazar Jon Fesse buna dikkat çekiyor. 2023 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Fosse, 'Sanat barıştır' başlıklı yazısında tiyatronun birleştirici gücüne vurgu yapıyor ve "Savaş ve barış birbirine ne kadar zıtsa, savaş ve sanat da o kadar zıttır. Sanat barıştır" diyor.
Ulusal bildiriyi TOBAV (Devlet Tiyatroları Opera ve Balesi Vakfı) başkanıyken başlattığı "sanataevet" kampanyasıyla tanınan Tamer Levent kaleme aldı. Levent, "Yaşama sanatının navigasyonu tiyatro" diyerek, tiyatronun düşünmediklerimizi hatırlatıp, bizleri yüzleştirdiğini ifade ediyor.
HANGİ OYUNU İZLESEM?
Peki, 27 Mart akşamı ne seyredelim derseniz, birkaç alternatif belirledim. Örneğin, Melisa Sözen, Ülkü Duru ve Müfit Kayacan'ın oynadığı, Hakan Emre Ünal'ın yönettiği Aile Yalanları, 27-28-29 Mart'ta Zorlu PSM Turkcell Platinum Sahnesi'nde seyirci karşısında olacak.
Dostoyevski'nin aynı adlı eserinden sahneye uyarlanan tiyatro oyunu Öteki, ENKA Oditoryumu'nda izleyiciyle buluşuyor. Cem Yiğit Üzümoğlu, Erdem Şenocak, Derya Karadaş ve Gökhan Yıkılkan'ın rol aldığı oyun, sezonun en beğenilen oyunları arasında yer alıyor. Aynı mekanda 28 Mart'ta, Özlem Zeynep Dinsel'e Afife Tiyatro Ödülleri'nde "Yılın En Başarılı Kadın Oyuncusu" ödülünü kazandıran Yönetmenliğini Muharrem Özcan'ın yaptığı Kızlar ve Oğlanlar seyirciyle buluşacak.
Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü de bu yıl 62'ncisi kutlanacak olan Dünya Tiyatro Günü nedeniyle 27 Mart Çarşamba günü 13 yerleşik, 12 turne olmak üzere toplam 25 bölgede, 36 sahnede, 38 oyunu ücretsiz olarak sahneleyecek. İstanbul'da Bella Figura, Tek Başıma, Sonbahara Son Güller ve Tamamen Doluyuz seyirciyle buluşacak. Ankara'da Esaretin Bedeli ve Devlet Ana, İzmir'de Hamlet, Bursa'da Lobotomobilin Üç Seferi, Diyarbakır'da Ekşi Tom, Antalya'da Havada Yüzmek oyunları öne çıkıyor.
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın ölümsüz eserinden uyarlanan ve Serkan Keskin'in başarılı performansıyla dikkat çeken, sinematografik bir tiyatro deneyimi yaşatan Saatleri Ayarlama Enstitüsü 27 ve 28 Mart'ta Maximum Uniq'te sahneleniyor. Bu oyunların yanı sıra, Berkay Ateş'in tek kişilik oyunu Uykusuz Bir Rüya, Salim isimli oyunu, Ankara AST Bilkent Sahne'de. Başak Kıvılcım Ertanoğlu ile Ümit Erlim'in rol aldıkları Treplev, Kadıköy DeCollage Art Space'te... Kerem Atabeyoğlu ve oyuncu eşi Almıla Uluer Atabeyoğlu'nun birlikte rol aldıkları Güne Bakan Cam Kırıkları Beşiktaş'taki La Boucherie'de, Uğur Yücel'in Neyzen Tevfik'i canlandırdığı tek kişilik oyunu Hiç, Uniq İstanbul'da izlenebilir...