Türkiye İstatistik Kurumu, bugün 2023 yılı büyüme oranını açıklayacak. Küresel tabloya bakınca Türkiye'nin yine en hızlı büyüyen ülkelerden biri olacağını tahmin etmek zor değil. Türkiye bir yandan enflasyonla mücadele ederken bir yandan da büyüme kaslarını korumaya çalışıyor. Başkan Erdoğan, "Yatırım istihdam üretim ihracat odaklı büyümeden asla taviz veremeyiz, makro dengeler ile ilgili sorunlarımızı büyümeyi sürdürerek çözeceğiz" dedi.
Küresel tabloya bakınca bu anlamda Türkiye'yle kıyaslanamayacak sorunları izliyoruz. ABD'den yine kriz haberleri gelmeye başladı. ABD'de ticari gayrimenkul sektöründe yaşanan kriz, bankalarda stresi artırdı.
Geçtiğimiz günlerde ABD Hazine Bakanı Janet Yellen ticari gayrimenkul sektörüne ilişkin endişeleri olduğunu açıkladı.
Yellen, yüksek faiz oranları ve pandemi sonrası değişen çalışma modelleriyle ofislerin boşalması nedeniyle ticari gayrimenkul sektörüne ilişkin endişelerinin bulunduğunu söyledi.
Bu açıklamadan bir gün sonra New York Community Bancorp (NYBC) isimli bir bankanın risk altında olduğu haberleri geldi. Moody's, NYCB'nin çok sayıda "finansal, yönetim ve risk yönetimi" sorunuyla karşı karşıya olduğunu raporladı ve bankanın kredi notunu "çöp" seviyesine indirdi. Bankanın hisselerinde bir haftada yüzde 60 kayıp yaşandı. NYCB, 2023'ün dördüncü çeyreğine ait bilançosunda 252 milyon dolar zarar ettiğini açıkladı. Bankaya yatırımcılar tarafından dava açıldı. Hissedarlar, bankanın kredi portföyünün kötüleşen durumunu gizlemekle ve beklenmedik bir zarar açıklanmakla suçlandı.
İflas korkusu ABD için tanıdık bir durum. Malumunuz 2023 yılında bankalar peş peşe iflas açıklamıştı. Silicon Valley Bank (SVB) ile başlayan iflaslar Silvergate, Signature Bank ve First Republic Bank ile devam etmişti. First Republic Bank, o dönemde ABD'nin en büyük 14'üncü bankası konumundaydı.
Yani dünya hâlâ pandemiden miras kalan sorunları her sektörde hissediyor.
Türkiye'de hep fahiş kiraları, konut fiyatlarını konuştuk da peki ticari gayrimenkul sektöründe durum nedir?
Merkez Bankası bu hafta ilk kez ticari gayrimenkul fiyat endeksini yayınladı. Yapılan ilk hesaplamaya göre, ticari gayrimenkul fiyat endeksi dördüncü çeyrekte bir önceki yılın aynı dönemine göre % 98.2 arttı. Dükkân fiyat endeksinde yıllık artış % 98.9 olurken, ofis fiyat endeksi ise % 94.2 arttı.
Pandeminin hemen ardından ofislerde boşluk oranları çok yüksekti. Hatta ofisler farklı kullanım alanlarına dönüştürülüp okul, hastane gibi kullanılmaya başlanmıştı. Yeni ofis inşaat projeleri durdurulmuş, yeni projelere dönüştürülmesi konuşuluyordu.
Talep geri gelince ofislerde boşluk oranları düşmeye başladı ve şu anda %15.3 civarında. İstanbul'da merkezi iş alanı bölgelerinde örneğin Büyükdere Caddesi'nde boşluk oranı %9'lar civarında ve kiralar dolar bazında %37 artmış durumda. Hibrit çalışmanın devam ettiği şirketler olmasına rağmen ofislere dönüşün hızlanması ekonomide canlılığın yüksek olduğunu gösteriyor.
Son durumu Gyoder Başkanı Neşecan Çekici ile konuştuk.
Sadece iç dinamikler değil tabii. Rusya - Ukrayna Savaşı sebebiyle özellikle Kiev ve Moskova'daki şirketlerin bölgesel merkez olarak İstanbul'u seçmeleri nedenlerden biri. Son dönemde yeni havalimanının da etkisiyle Uzakdoğulu şirketlerin İstanbul'u ulaşılabilirliği nedeniyle güvenli nokta olarak görmesi de bir başka neden. Yine son dönemde İsrail'deki pek çok uluslararası şirketin merkezlerini İstanbul'a çektikleri görülüyor
Çekici, "Önümüzdeki dönemde de bu artışın devam edeceğini özellikle kira fiyatlarındaki artışın devam edeceğini düşünüyoruz. Hatta tersine dönüş var. Başka kullanımlardan ofise döndürmeyi, yarım bırakılmış inşaatlardan hızlıca ofis binası çıkarma eğilimleri de arttı" dedi.
Bu örnekten de görüleceği gibi hiçbir ülkeyle kıyaslanamayacak kadar farklı dinamiklerimiz var. Adaptasyon ve dayanıklılık reflekslerimiz bizi krizsavar bir noktaya taşıyor. Bu ülkede her sektörde "terzi usulü" adım atmak, büyüme kaslarımızı güçlü tutmak lazım.