Yanlış anlamayın bu bildiğimiz "monopol" oyunu değil, gerçekten Türkiye'nin denizlerinde "monopol" olan bir firma ile diğer denizcilik firmaları arasında yaşanan gerçek bir savaş bu.
Savaşın nedeni ise İzmit ve İskenderun Limanları'nda yürütülen "Kılavuzluk ve römorkaj hizmetleri."
Önce bu savaşın kısa bir tarihini anlatalım.
Türkiye'de bu hizmetleri 1996'ya kadar Türkiye Denizcilik İşletmeleri (TDİ) veriyordu. 1995'te İzmit Liman Yönetmeliği'nde bir madde değiştirilerek bu hak liman işletmelerine ve özel firmalara da verildi.
Bu haktan yararlanan, DEKAŞ firması ile Med Marine firması 1996 yılında bir konsorsiyum kurarak iki önemli körfezde "kılavuzluk ve römorkaj hizmetleri" vermeye başladı.
Bedava verilen, önemli bir haktı bu.
Sadece İzmit Körfezi'ne yılda 12 bin gemi geldiği düşünülürse ortada ciddi bir "rant" olduğu kesin.
Deniz Ticaret Odası kayıtlarına göre "Türkiye genelinde 100 milyon dolarlık bir hizmet sektörü"ydü söz konusu olan ve daha ilginci 1997'de Türkiye Denicilik İşletmeleri bu işi yapmaktan garip bir biçimde çekildi. TDİ çekilince piyasa tamamen bu konsorsiyuma kaldı.
TDİ bu kararı nedeniyle bugünlerde Başbakanlık Teftiş Kurulu tarafından araştırılıyor. Bakalım ne çıkacak...
TDİ'nin çekilmesinden sonra 28 Ocak 1998'de Denizcilik Müsteşarlığı yeni bir yönetmelik çıkardı.
İşte bu yönetmelik konsorsiyuma tam bir tekel yetkisi verdi.
Yaklaşık 6 yıl sürdü bu saltanat.
Konsorsiyumun saltanatı, 2003'te yürürlüğe giren "Liman Hizmet Tarifeleri" ile sarsıldı. Konsorsiyum parçalandı. Ve her iki firma ayrı ayrı bu hizmeti vermeye başladı.
Yetki sorununu da Denizcilik Müsteşarlığı çözdü. İşi bilen bir yetkili bu çözümü şöyle anlatıyor:
"Karı koca olarak boşanmadığınız sürece aldatma serbest, yani konsorsiyum olarak ayrılmadığınız sürece her ikiniz de kılavuz ve römorkör işi yapabilirsiniz."
Bu noktadan sonra ilginç bir süreç başladı.
İki özel firma arasında inanılmaz bir rekabet yaşandı. Fiyatlar neredeyse yüzde 80'lere varan oranda düştü. Tam anlamıyla kıran kırana bir savaştı bu. Ne var ki bu rekabet ortamı çok değil sadece iki yıl sürebildi. DEKAŞ pes etti. Daha doğrusu denilenlere göre pes ettirildi.
Nasıl olduğunu da yine işin uzmanı anlatıyor:
"Mart 2006'da DEKAŞ'ta genel kurul yapıldı. Rekabet döneminde DEKAŞ eskisi gibi para kazanamadı. DEKAŞ'ın ortaklarını 3-5 bin dolarla bağladılar. Eski yönetim yeniden göreve geldi ve bir gecede o yüzde 80 indirimlerin hepsini iptal ettiler. Ve yeniden tekel oluştu. Şimdi kendi aralarında kavgayı bitirdikleri için sektörün kafasına sopayı indiriyorlar." İşte bu "sopa indirme" olayı denizcilik sektörünü adeta ayağa kaldırdı.
Konuyu görüşmek için, 2 Haziran 2006'da Deniz Ticaret Odası'nın İstanbul'daki Meclis salonunda Türk Armatörler Birliği, Vapur Donatanları ve Acenteleri Birliği, Türkiye Liman İşletmeleri Derneği, Kocaeli Gemi Acenteleri Derneği ve sektörün önde gelen isimleri bir toplantı yaptı.
Deniz Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Metin Kalkavan, toplantı sonucunu bir ön yazıyla Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım' a gönderdi.
O yazıda aynen şöyle deniyor:
"Tüm dünya ülkelerinin rekabetle sağladığı 'kaliteli hizmet' yok oldu. Bu bölgelerde ' özel sektörce monopol yaratıldı.' Bunun acilen önlenmesi gerekiyor."
Peki bu "monopol" hakkını elde etmek için devlete bir bedel ödendi mi?
Denilenlere göre devlete tek kuruş bile ödenmedi.
İşin uzmanı bu konuda şöyle diyor:
"Devlet kendi tekel hakkını normalde ihaleye çıkarsa 200-250 milyon dolara çok rahat satabilecekken bedavaya verdi. Son günlerde TDİ bile bu hakkı yeniden istiyor ama alamıyor."
İşte denizcilik sektörünü ayağa kaldıran olayların nedeni bu. Şimdi 162 denizcilik örgütü imza toplayarak sorunun çözülmesini istiyor.
Bakalım Denizcilik Müsteşarlığı bu garip "monopol" durumunu çözebilecek mi? Dahası devletin tekel hakkını birilerine bedava kimlerin peşkeş çektiği ortaya çıkacak mı?