Gazetecilerin uyması gereken temel ahlaki ilkelerden biri şudur: "İradeni bir yasa koyucunun yerine koy." Bir diğer ilke ise: "Yazdıklarının, söylediklerinin ve yaptıklarının tarihin ve tabiatın defterine kaydedildiğini unutma."
Nitekim öyle. Hele de günümüzde. Dijital bellek her şeyi kaydediyor. Kopyalayıp çoğaltıyor. Klavyeden klavyeye, ekrandan ekrana yayıyor. Bu sözler ve söylentiler hayatımızın bir bileşeni haline gelmiş olan sanal dünyanın bir yerlerinde kalıyor ve en ummadığınız zamanda karşınıza çıkıveriyor.
Aynı zamanda bu arşiv içimizdeki Komiser Javert'i yaşatıyor ve güçlendiriyor. Victor Hugo'nun Sefiller'indeki bu kanun adamı prototipinin felsefesini birkaç cümleyle özetlemek gerekirse: "Bir kez suç işleyen her zaman suçludur. Bir suç işleyen bütün suçları işlemiş gibidir. Suçluluk ontolojik bir hadisedir. Edimleri kişiyi hayatı boyunca takip etmelidir."
İtiraf etmekte zorlanırız belki ama böyle düşünenlerimiz az değildir. Çoğumuz için mühim olan o kişinin ne yaptığı ya da vicdani sorumluluğunu taşıyıp taşımadığı değildir. O kişi hakkındaki algımızdır ve bu algı günümüzde genellikle medya tarafından oluşturulur. Ne yazık ki...

İçerik kaldırma
Bu yüzden belki de; Okur Temsilcisi olarak en çok muhatap olduğum taleplerden biridir: İçerik kaldırma. Zaman zaman okurlarımız, kendilerinin, yakınlarının ya da ilişkide olduğu kurumların adlarının geçtiği eski tarihli içeriklerin internet sitesinden kaldırılmasını isterler.
Gelen talepler kabaca şu başlıklar altında değerlendirebilir:
Haberin yanlış ya da eksik bilgiler içerdiği iddiası.
Habere konu suçlamalardan aklanmış olma durumu.
Haberdeki suçla ilgili cezanın çekilip bitmiş olması.
Haberlerden üçüncü kişilerin (yakınların, çocukların) etkileneceğine dair endişe.
Şahsen, bu tür durumların hemen hepsinde okurların taleplerini makul buluyorum. Bunun nedeni, haber hazırlanırken ya da sunulurken karşıma çıkan dikkatsizlik, acelecilik ve peşin hükümler... Rengi değişen işler... Zamanla çözülen karmaşık ilişkiler...
Karşılaştığım bazı hadiselere Jean Valjean sendromu diyorum.

Gazetenin sicili
Fakat, Okur Temsilcisi olarak web içeriğini yayından kaldırma yetkim yok. Hattızatında, Hukuk Servisi dışında, gazetede çalışan kimsenin bu konuda bir yetkisi yok da denebilir.
Bu da anlaşılır bir durum. Çünkü arşiv, gazetenin sicili, gazetecinin karnesidir. Bir tuşa basarak silinmesi mümkün olmamalıdır. Arşivin değeri zamanın hakemliğine bırakılmalıdır.
Okur korunmalıdır, evet, ama gazetelerin arşivleri 'bilgi sildirme' ajanslarının ve hatırlı kişi ya da kurumların 'itibar yönetimi faaliyetlerine' de alet edilmemelidir.
Peki, bir haberde yanlışlık ya da eksiklik varsa? Maalesef bütün gazetelerde ve çok sık rastladığımız bir durum. Bu durumda ne yapmalı?
Fazlasıyla duyarsız bir yaklaşım gibi görünebilir ama şimdilik arşiv düzenleme işini kişisel inisiyatiflere terk etmemek ve sorunu kanuni çerçevede çözmek dışında bir yol görünmüyor. Tersi kolaylıkla suiistimal edilebilir ve kaosa yol açabilir.

Zaman ustadır
Ombudsman olarak okuru korumak amacıyla ancak şu yolu önerebilirim: Tartışmalı durumlarda haberi bütünüyle kaldırmak yerine, tespit edilen yanlışlık ve eksiklik aynı haberin altında bir uyarıyla dikkat çekilerek verilmelidir. Gazeteler bu konuda bir standart geliştirmelidir.
Gerekli durumlarda birbiriyle bağlantılı, birbirini tashih eden, geliştiren ya da takip eden bütün haberler alt alta eklenmelidir. Bu sayede, başka sitelerdeki kopyalardan doğacak mağduriyetlerin bir nebze de olsa önüne geçmek mümkün olacaktır.
Tabii ki bu konudaki ilk ve temel sorumluluk gazetecilere ait. Önleyici tedbiri alması gereken onlar. Yazdıkları her şeyin bir gün karşılarına çıkacağını, sadece kendilerinin değil haklarında yazdıkları kişilerin ve aile fertlerinin de hayatlarını etkileyeceğini unutmamalılar. Evrensel gazetecilik, etik ve hukuk ilkelerinden sapmamalılar. Aksi takdirde Basra'yı harap etmeleri mümkün. İtibar suikastlerine imza atmaları kuvvetle muhtemel.
Unutulmamalıdır ki Shakespeare'in de vurguladığı gibi: "Zaman ustadır."
Doğruluktan saparsanız sizi mesleğinizde çırak bile çıkarmayabilir.