Türkiye, Ermenistan'la ilişkileri tamir ederken kardeş ülkesi Azerbaycan'la krize sürüklendi. En önemlisi doğalgaz oyununu kaybetti!.. Kim hata yaptı, niye böyle oldu? Gelin kısa bir yolculuk yapalım. Durumu gözden geçirelim.
Türkiye, gaz oyununa 1991'de başladı. Önce, "Bakü- Tiflis-Ceyhan (BTC)" dedi.
ABD'nin desteği ve zorlamasıyla 10 yılda iş bitti. BTC'de küçük pay sahibi olduk. Jeopolitik üstünlüğümüzü koruduk. Azerbaycan'ı dünyaya bağlayan bir köprü olduk. Yetmedi. 2002'de hiç bilmediğimiz yeni bir oyuna başladık. ABD yine yanımızdaydı. 2004'te oyuna AB girdi.
Açıkçası Azeri gaz kaynakları keşfedildikçe herkesin iştahı kabardı, hücum başladı.
Hakkını teslim edelim; Azeri yöneticiler, ABD'nin de desteğiyle tek adres olarak Türkiye'yi gördü. Bakü-Tiflis-Erzurum (BTE) gaz boru hattı anlaşmasına imza attılar. Azerbaycan'ı BTC gibi Avrupa'ya bağlayacak olan hattı harekete geçirdiler. Elbette gaz önce Şahdeniz Faz-1 sahasından gelecekti. Azeriler, Türk kardeşlerine geçici bir süreyle bile olsa özel fiyattan tavanı 120, tabanı 170 dolardan gaz verdiler.
Şahdeniz Faz-1'deki 6.8 milyar metreküp yıllık gaz kontratını bugünkü gaz rakamlarına göre bedava sayılacak fiyattan aldık.

***
İş güzel ya, Faz-2 ve Faz-3 için sert jeopolitik oyunlar başladı. Azerbaycan gazı için yol belliydi! Ya, Türkiye topraklarına ulaşacaktı; ya da İran ve Rusya güzergâhından dünyaya açılacaktı. Fakat Şahdeniz sahasında aramaçıkarma işini BP alınca iş, çok stratejik bir oyuna dönüştü.
En büyük koz; ilk gaz kontratını imzalayan ülkenin olacaktı. İlk kontratı imzalayan, gazın fiyatını tayin edebilecekti!..
Türkiye, 2007 başında Faz-1 kontratı için fiyat müzakerelerine başladı. Hem Azerbaycan ile Türkiye arasındaki kontrat yenilenecek, hem de ortaya çıkacak fiyat, Rus gazının fiyatını etkileyecekti. Nedendir bilinmez, tam böyle bir dönemde, "Türkiye-Ermenistan" açılımı devreye girdi ve kozlar bir anda Kafkasya'nın güçlü ülkesi Rusya'nın eline geçti.
***
Rusya geçen ilkbaharda Azerbaycan'la yıllık 500 milyon metreküplük gaz kontratını yapınca, Türkiye'nin en büyük kozu elinden gitti. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile BOTAŞ bu sonucu, "Küçücük miktar için endişeye gerek yok" diye küçümsedi.
Halbuki oyun derindi. Oyun, fiyat göstergesini belirleme oyunuydu. Ruslar, 350 dolar baz fiyatla başlangıç yaptı. Eğer Türkiye, Faz- 1'i bitirmiş olsaydı, hem Faz-2 ve Nabucco için gerekli olan başlangıç gazını, hem de rekabet edilebilir fiyatı elde edecekti!..
Ama olmadı. Ankara, ABD'nin yanında yer aldı. Nabucco yerine Güneydoğu Avrupa Ringi (ITG) yani İtalya-Yunanistan-Türkiye projesine çalıştı. Oyun gücünü kısa vadeli politik hedeflere kurban etti. Bu yüzden Azeri gazı süreci sekteye uğradı.
Azerbaycan kartı uçup gitti.