Para politikası son 11 ayda kademeli olarak sıkılaştırıldı. Faizler artarken, kredi genişlemesi yavaşladı. Ama ekonomik büyüme hız kesmedi. Türkiye ekonomisi 2024'ün ilk çeyreğinde yıllık yüzde 5.7 büyüme kaydetti. Öncü göstergeler, artan faizlere rağmen tüketim harcamalarının beklendiği kadar soğumadığına işaret ediyordu.
GSYH rakamları da bunu teyit etti. Geçtiğimiz yıla kıyasla tüketim harcamalarının ivme kaydettiği doğru. 2023'te hanehalkı tüketim harcamaları büyümeye 8.9 puan katkı vermişti. 2024'ün ilk çeyreğinde buradan gelen katkı 5.5 puana geriledi.
Yine de büyümeye en büyük destek tüketimden geldi. Yatırımlar büyümeyi yukarı çeken ikinci büyük kalem oldu. İnşaat yatırımları deprem konutlarının ve kentsel dönüşümün etkisiyle yükselişini sürdürdü. Burası şaşırtıcı değil. Makine ve teçhizat yatırımlarında ise farklı bir hikâye var. Son 4.5 yıldır makine ve teçhizat yatırımları aralıksız artıyor. Oldukça etkileyici bir seri.
NET İHRACAT YENİDEN POZİTİFTE
Yüksek kredi faizlerine rağmen yatırımlardaki bu trendin sürdürmesi, büyüme rakamlarına dair en sürpriz gelişme oldu. Bu eğilimi açıklamak kolay değil. Enflasyonist dönemde kâr oranları artan büyük şirketlerin özkaynaklarını kullanarak yatırımlara devam ettikleri anlaşılıyor.
Net ihracat beş çeyrek aranın ardından büyümeye pozitif katkı vermeyi başardı. İhracat yılın ilk çeyreğinde mütevazi bir artış yaşarken ithalatın yavaşlaması, bu gelişmede etkili oldu. Stoklardaki değişim ise bir kez daha büyümeyi aşağıya çekti.
İkinci ve üçüncü çeyrekte sıkı para politikasının büyüme üzerindeki etkisi daha fazla hissedilecektir. Ama büyümede çok ciddi bir soğuma yaşanmayacak gibi duruyor. İkinci çeyreğe yönelik öncü göstergeler, iktisadi aktivitenin pozitif bölgede kaldığını gösteriyor. Mevcut beklentiler ikinci ve üçüncü çeyrekte büyümenin ilk çeyreğin gerisinde kalacağı yönünde. Eğer sonbahara doğru para politikasında faiz indirimleri gelirse, dördüncü çeyrek büyüme açısından daha canlı geçer.
YABANCI SERMAYEDE COŞKUNUN DOZU
Para politikasındaki değişime ve ülke risk primindeki gerilemeye rağmen, yabancı yatırımcılar uzun süre rotayı Türkiye'ye kırma noktasında gönülsüz davrandılar. Son haftalarda ise rüzgâr farklı esiyor. Beklenenden çok daha yoğun bir sermaye girişi yaşanmaya başladı.
Türkiye ekonomisinin yabancı sermayeye ihtiyacı var. Ama bu ihtiyacın seviyesini çok fazla abartmamak lazım. TL'nin reel bazda aşırı değerlenmesine neden olacak ve ithalatı özendirecek kadar yüksek sermaye girişlerine karşı tedbirli olmalıyız. Hele sıcak para diye tabir ettiğimiz kısa vadeli ve öngörülemez nitelikteki yabancı sermayeye karşı. Uluslararası sermaye girişleri döviz piyasasında istikrar, merkez bankası rezervlerinin güçlenmesi, yatırımların finansmanı ve enflasyonla mücadele için gerekli. Ama bir taraftan da aşırı yoğun ve düzensiz sermaye girişleri, son 5 yılda sanayi üretimi ve ihracatta yakaladığımız ivmeye zarar verebilir. Bu yüzden yabancı sermayeye karşı çoşkulu bir tutum sergilememeliyiz. Oldukça dikkatli ve ihtiyatlı hareket etmeliyiz. Yabancı sermayenin miktarından çok niteliği ile ilgilenmeliyiz.
İlk etapta sermaye akımlarını "carry trade" tarzı sıcak paradan orta ve uzun vadeli hisse senedi ve tahvil piyasası yatırımlarına kaydıracak 'ince ayarlı' politikalar uygulamalıyız. Daha da önemlisi, Türkiye ekonomisine kalıcı katkılar sağlama potansiyeli olan doğrudan yabancı yatırımları çekmek için uğraşmalıyız. Bunun için önce bizim cazip ve gelecek vaat eden projeleri ön plana çıkarmamız gerekli. Siz yatırım ortamını iyileştirmediğiniz ve proje geliştirmediğiniz müddetçe çokuluslu şirketler kapınızı çalmaz.