İmalat sanayinde üretim, salgın öncesi seviyeleri aştı. Ancak, hizmetler sektöründe durum farklı. Salgının ikinci dalgasına yönelik kapanma tedbirleri hizmetler sektörünü zorluyor. Bu yüzden Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın ciro kaybı yaşayan hizmetler sektöründeki şirketlere yönelik açıkladığı yeni destekler oldukça değerli.
Önümüzdeki haftalarda bu desteklerin çeşitlendirilmesi gündeme alınabilir. Salgın döneminde kamunun sunduğu toplam destek miktarının GSYH'ye oranında yüzde 10 barajını aşan birkaç gelişmekte olan ülkeden birisiyiz. Tablodan da görüleceği üzere, bu destekler içinde kredi yoluyla sağlananlar ağırlıkta. İlave kamu harcamaları ve vazgeçilen kamu gelirleri yoluyla ekonomiye daha fazla destek olabileceğimiz bir hareket alanı oluşturabiliriz. Zira, bütçe açığı ve kamu borçluluk seviyemiz birçok ülkeye kıyasla oldukça düşük seviyelerde.
İSTİHDAMIN % 56'SI HİZMETLERDE
Para politikasından destek alamadığımız bir noktada maliye politikasından gelecek destekler hayati öneme sahip. Yeterli destek alınamadığında, hizmetler sektöründe çözülme yaşanabilir. Bu da enflasyon ve istihdam açısından tehlikeler doğurabilir. Yeniden açılma gerçekleşene kadar ayakta kalmayı başaran müesseseler, fiyatlarını enflasyonun üzerinde artırarak ciro kayıplarını telafi etmeye çalışabilirler. Bu senaryoyu yaz aylarında yaşamıştık. Bir kez daha gerçekleşirse, 2021'de enflasyonu tek haneli rakamlara indirmek zorlaşır. Toplam istihdamın yüzde 56'sını hizmetler sektörü gerçekleştiriyor. Ciro kayıplarından dolayı şirketlerin iflas bayrağını çekmesi veya küçülmesi istihdama ciddi zarar verebilir. Özellikle de genç istihdama...
KUMARHANE KAPİTALİZMİNDEN OYUN KAPİTALİZMİNE
Bir grup küçük yatırımcı, sosyal medya uygulaması Reddit üzerinden organize olup Amerikan borsasında spekülatif hamleler yaptı. Grupta gençlerin ağırlıkta olduğu tahmin ediliyor. Yatırım yaptıkları şirket, bilgisayar oyunları satan Amerikalı bir mağazalar zinciri. Şirketin piyasa değeri bir anda yüzde 1.700 arttı. Daha önce bu şirketin hisselerini açığa satan büyük yatırımcılar ise ters ayakta yakalandılar. Pozisyonlarını kapatırken zarar etmekten kurtulamadılar. Yaşananları sosyal medyada, "Bu sefer küçükler, büyük yatırımcıları alt etti" diye yüceltmeye çalışan bir kitle var. Büyük yatırımcıların günahları boylarını aşıyor. Savunulacak tarafları yok. Spekülasyonlar ve hatta manipülasyonlarla finans piyasalarını kumarhaneye çevirenler bunlar. Ancak, başka bir grubun çıkıp bunları yine spekülatif hareketlerle alt etmesi, alkışlanacak bir şey değil. Tam tersine hayatın gerçeklerinden gittikçe kopan finans piyasalarının hali bizi endişelendirmeli. Finansal sermayenin sürekli yeni bir balon şişirmesinin önüne nasıl geçebiliriz? Parayı sürdürülebilir kalkınmayı destekleyecek şirketlere/sektörlere nasıl daha fazla yönlendirebiliriz? Dünya genelinde siyasetçilerin, bürokratların, akademisyenlerin ve STK'ların kafa patlatması ve cevap üretmesi gereken sorular bunlar. Daha fazla geç olmadan…
ENFLASYON RAPORUNDAN NOTLAR
TCMB, yılın ilk enflasyon raporunu yayınlandı. 2020'nin son raporunun yayınlandığı ekim ayına kıyasla enflasyon tahminini iyileştiren faktörler ile kötüleştiren faktörlerin etkileri birbirini götürmüş. Sonuçta, yüzde 9.4 olan yıl sonu enflasyon tahmini değişmemiş oldu. Enflasyon tahmini aşağıya çeken faktörler şunlar:
* Son aylarda para politikasını sıkılaştırıcı hamleler, piyasaların genel enflasyon beklentisinin aşağıya inmesini sağladı. (Enflasyon tahminine etkisi (ETE): -0.5 puan)
* Kurlarındaki oynaklık azaldı ve TL değer kazandı. TL cinsi ithalat fiyatları daha makul seviyelere geldi. (ETE: -0.4 puan)
* Tütün ürünlerinde maktu vergiler 2021'in ilk yarısı için sabit tutuldu ve ÖTV oranında 4 puanlık indirime gidildi. Böylece kamu tarafından yönetilen/yönlendirilen fiyat ayarlamalarından kaynaklı enflasyon etkisi sınırlandı. (ETE: -0.3 puan) Enflasyon tahminini yukarı çekenleri ise şöyle özetleyebiliriz:
* Asgari ücret artışı sonrasında reel birim işgücü maliyetleri yükseldi. (ETE: 1 puan)
* Artan gıda talebi ve kuraklığa bağlı olarak küresel gıda fiyatları artıyor. (ETE: 0.2 puan)