Küresel ekonomi, virüs salgınından dolayı çeyreklik bazda tarihin en sert daralmalardan birini yaşamaya doğru hızla ilerliyor. Bu kriz özellikle ekonomide ağırlığı en yüksek olan hizmetler sektörünü vuruyor. Hizmetler sektörünün katma değerinin GSYH içindeki payı dünyada ortalama yüzde 65'dir. Toplam istihdamdaki payı ise yüzde 50 civarında. Bu oranlar gelişmiş ülkelerde daha yüksek. Gelişmiş ülkelerde hizmetler sektörü PMI rakamları martta beklenenden çok daha sert daraldı. Nisanda rakamlar daha kötü gelebilir. ABD'de işsizlik maaşına başvuruların sayısı 21 Mart'ta biten haftada önceki haftaya kıyasla 3 milyon kişi arttı. Bu, tarihin en yüksek artışı olarak kayıtlara geçti. İşsiz kalanlar ağırlıklı olarak hizmetler sektörü çalışanları.
DESTEK PAKETİ AÇIKLANDI
Ülkeler bu sarsıntıyı en az yara ile atlatmak için ekonomi paketleri açıklamaya devam ediyor. Bizde de geçen haftaki pakete ilave olarak çeşitli destek ve kolaylıklar açıklandı. Bu kapsamda muhtasar ve KDV beyannamelerine ilişkin ödemeler ötelendi. Kısa çalışma ödeneğinden yararlanma koşulları esnetildi. KOSGEB ödemeleri ertelendi. KOBİ'ler için devlet destekli ticari alacak sigortası imkanları genişletildi. Şu an GSYH'nin yüzde 2,3'üne denk gelen destek ve teşviklerin toplam hacminin virüsün süresine ve etkilerine bağlı olarak yüzde 5 ila yüzde 10 arasında bir noktaya kadar yükseltilmesi gerekebilir.
TEK KOŞUL İSTİHDAMI KORUMAK
Kamu bankalarının KOBİ'lere sunacağı kredi paketlerinin detayları belli olmaya başladı. Bu kredi desteklerinin tek bir koşulu var: Çalışan sayılarında azaltma yapmayarak istihdamı korumak. Kamu bankalarının yanı sıra bazı özel bankaların da destek vermeye başlaması çok değerli. Bu dönem bankalar için önemli bir test olacak. Sonuçta bankaların sağlıklı olarak yollarına devam etmeleri için şirketlerin ayakta kalması gerekiyor. Özellikle de istihdamın belkemiği olan KOBİ'lerimizin. Bu süreçte şirketlerimizin de ellerinden geldiğince istihdamı koruyucu yönde hareket etmeleri lazım. Çalışanlarımızın beşeri sermayelerine, hayallerine ve yetiştirecekleri gelecek nesillere ülke olarak ihtiyacımız var.
ZİNCİRIN HER HALKASINA CAN SUYU GEREKİYOR
ÖDEMELER sisteminin ve tedarik zincirlerinin her halkasını hesap ederek politikalarımızı şekillendirmeliyiz. Bu halkalardan herhangi biri finansman sıkıntısı yaşarsa, diğerlerinin otomatik olarak bundan negatif etkilenmesi kaçınılmazdır. Bu yüzden çek, kira ve maaş ödemelerine yönelik likiditenin sisteme kamu tarafından doğrudan veya dolaylı yollarla kapsayıcı bir şekilde sağlanması iş ve ticaret hayatının selameti için hayati öneme sahip.
İLAVE HANGİ ADIMLAR ATILABİLİR?
Kamunun tedarik zincirlerini ve şirketleri ayakta tutmak için doğrudan mal ve hizmet alımı yapması söz konusu olabilir. Kaliforniya Üniversitesi'nden Emmanuel Saez ve Gabriel Zucman'ın havayolu şirketlerinin satamadıkları biletlerin devlet tarafından satın alınmasına yönelik bir önerileri var. Örneğin, THY'nin bu dönemde uçuşları iptal etmesinden ve yeteri kadar talep görememesinden dolayı geçen seneki satış rakamları ile kıyaslandığında açıkta kaldığı görülen uçuş biletleri kamu tarafından satın alınabilir. Benzer kamu alımları, birçok farklı altı sektördeki şirketleri etkileyen ana sektörler için de düşünülebilir. Turizm, otomotiv ve tekstil bu kapsamda değerlendirilebilir. Sektör örnekleri çoğaltılabilir. Kamu önümüzdeki 1-2 yılda reel sektörden yapmayı planladığı alımları öne çekebilir. Kamu, bu alımlar sayesinde reel sektörü talep anlamında destekleyerek üretimi ve istihdamı koruyabilir.
Alınan önlemlere rağmen, bu süreçte işsiz kalan insanların mevcut kredi ödemeleri yıl sonuna kadar faizsiz bir şekilde ertelenebilir.
TCMB, özel bankaları da kapsayacak şekilde yeni bir finansman mekanizma kurarak çeklerin sorunsuz tahsil edilmesine katkı sağlayabilir.
Virüs krizinden önce işsiz kalmış olup da iş aramaya devam eden vatandaşların önümüzdeki birkaç ay iş bulmaları çok zor olabilir. Bu süreçte onlara destek olmak adına işsizlik maaşının süresi uzatılabilir.