Türkiye'nin siyasi tarihinde önemli bir gündü 30 Mart. Yerel seçimler için halkın sandığa gittiği gün Malatya'da korkunç bir soğuk ve fırtına vardı.
O gün Malatya'da yüzde 62 gibi ezici bir farkla AK Parti seçimi kazanırken, belediye başkanlığı koltuğuna yine Ahmet Çakır oturdu. Kayısı üreticileri için ise 30 Mart felaket bir gündü. Çünkü soğukla gelen don Malatya'da yetişen kayısı ağaçlarının yüzde 95'ini vurdu.
Peki şimdi ne olacak? Türkiye'ye yüz milyonlarca dolar gelir getiren, şehir ekonomisi için önemli bir güç olan kayısılar dona kurban giderken kayısıdan para kazanan herkesin beli büküldü. Bu yıl 3'üncüsü gerçekleşen ve bugün açılışı yapılan Anadolu Kitap Fuarı nedeniyle Malatya'dayım. Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Çakır ile koltuğa yeniden oturduktan sonra kayısı üreticilerinin yaşadığı bu sorunları konuştum. Başbakan Erdoğan'ın bizzat destekle- diği sigorta sistemi projesinin başından beri içinde olan Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Ramazan Kadak'tan kayısı üreticilerinin durumu ve neler olabileceğine ilişkin tespitleri dinledim.
TARSİM, tarımda ilk poliçeleri 2006 yılında büyük ve küçük baş, kanatlı hayvanlar, su ürünleri, arı ve bitkisel ve sera ürünleri için düzenlemiş ve prim kesmeye başlamış. İşin üreticileri sevindirmesi gereken tarafı bu sigorta primlerinin yarısının devlet tarafından karşılanıyor olması.
Neticede tarım bütün dünyada destekleniyor ve TARSİM'in de hiçbir ticari amacı yok. Kâr yapmıyor. Birçok riski paket halinde sunuyor. Peki üretici ne kadar prim ödüyor? Öğreniyorum ki kayısıda dolu için prim 56 lira, don için ise 219 lira belirlenmiş ama en önemlisi 2010'dan sonra kayısıda ağaçların çiçek dönemi de sigorta kapsamına alınmış. Yani üretici meyvelerde don sigortası yaptığında primin 3'te 1'ini ödüyor, kalanı da devlet karşılıyor. Böyle bakınca devlet desteği yüzde 66.7.
125 milyon lira ödenecek ama
Ancak ne yazık ki, 31 Mart tarihi itibarıyla sisteme kayıtlı olan kayısı üreticilerinin sadece yüzde 45'i sigortalı görünüyormuş. TARSİM şimdi bu üreticilerin hasarlarını ödeyecek. Yani 10 bin üreticiye ait 15 bin poliçe için kayısı üreticilerine TARSİM Malatya'da 90 milyon, Türkiye genelinde ise 125 milyon toplam kayısı hasar ödemeye hazırlanıyor.
Malatya'da üreticiler, 2010'da olduğu gibi don olayı nedeniyle afet bölgesi beklentisi içinde. Belediye Başkanı Çakır, şehirde 50 bin tona yakın kuru kayısı stoğu olduğunu ancak bunların büyük üreticilerin elinde olduğunu ve özellikle küçük üreticilerin bir sonraki sezon için ağaçlarının bakımını yapacak parayı dahi bulamayacak hale geldiğini söylüyor.
Hükümet 2010'da yaptığı gibi kayısı için üreticiyi destekleyecek mi şu an bilinmiyor. Denen o ki, 2010'daki gibi bölgenin afet ilan edilip dekar başına şu kadar para ödeme yapılması mümkün değil aslında.
Ben en çok son yaşanan don olayının kayısı üreticilerine ders olup olmadığını merak ediyorum. Türkiye tarihinde ilk kez bu hükümet zamanında çiçek dahi sigorta kapsamına sokulmuşken ve prim desteği yüzde 70'lere dayanmışken üreticilerin yarısından fazlasının sigorta yaptırmamış olması çok yazık.