Uygun bir tıbbi tedavi protokolü hastanın bireyselliği ve doktorun mesleki tecrübeleriyle birleştiğinde ideal tedavi ve yüz güldüren sonuçlar ortaya çıkar. Otistik bir bozukluğa yakalanmış çocukların ve yetişkinlerin diş tedavisi için bir protokol geliştirirken, diş hekiminin, bu özel hastaların davranışsal yöntemine ve klinik tedavisine uygulanacak bir dizi parametre oluşturması önemlidir. Ancak otistik bireylerin diş tedavisinde uygulanacak tedavi protokolleri hastalarımız için en iyi hizmeti sağlayabileceğimiz esnek bir çerçeveye sahip olmalıdır.
SABIR DOLU BİR YAKLAŞIM ŞARTTIR
Otistik bir çocuğun veya yetişkinin sadece kliniklerimize girmesini, diş tedavi koltuğuna oturmasını ve hazırım demesini beklememek gerekir. Diş hekimi, ebeveyn ve otistik birey; her nüansı bolca sabır ile dolu bir yaklaşımla tedaviye ve planlamasına başlaması gerekir. Biz diş hekimlerinin temel prensiplerinden biri de özel sağlık bakım ihtiyaçları olan kişilerin bakımının, mesleğimizin ayrılmaz bir parçası olduğunu, her bireyin kendine özgü niteliklerine ve herkes için sağlık kazanımını en üst düzeye çıkarma ihtiyacına değer vermemizdir. Tedavi esnasındaki otistik bireylerle ve ebeveynleriyle olan iletişim tedavi açısından çok önemlidir. Çocuklar yatıştırıcı veya sakinleştirici ilaçlara maruz kaldıklarında, diş hekimi ve çocuğun aktif olarak iletişim kurma yeteneği önemli ölçüde azalır. Sözlü ve fiziksel uyumluluk 'gösterme, anlatma ve yapma' yakınlığı tehlikeye girer. İngilizcesi 'tell, show, do' olan bu yöntem; bireyin konudan bilgisi olmasın yapılacak olan tedavi hakkında bilgilenmesi ve gösterilmesi ve sonunda da uygulanması manasına gelir.
MİSAFİRPERVERLİK ÖNEMLİ
Tedaviyi uzun süreli düşünüp her zaman ilaçlarla sakinleştirip sedasyon yapmak çok ideal değildir. Uzun bir zaman ayırıp ileride oluşacak korkuları da anlatarak gösterme, anlatma ve yapma metodunu çok iyi bir şekilde kullanmak gerekir. Başka sağlık problemleri de olan otistik bireylerin tedavilerinin yapılmasında hastane ortamı seçimi, herhangi bir komplikasyon oluştuğunda müdahalenin çabukluğu açısından önem taşımaktadır. Randevu alma görüşmesinde normalde uygulanacak olan tüm olanaklar ve nezaketler çok önemlidir. Sıcaklığı ve misafirperverliği teşvik etmek için, otistik bireye bu noktadan itibaren her zaman adıyla hitap edilmelidir. Tedavi öncesi ebeveynlerle görüşüldüğünde, ebeveyni çocuğun özel davranışları hakkında bilgi verebilir.
DOKTOR İLE HASTA YALNIZ OLMALI
Randevu için arayan ebeveynler şu şekilde soru sorarlar: 'Otistik çocukları tedavi ediyor musunuz?' ya da 'Diş ağrısı olan bir çocuğum var ancak diş hekiminde koltuğa oturmasını sağlayamadık, çok korkuyor, çığlık atıyor ve ağlıyor.' Bu gibi ebeveynlerin mutlaka, diş hekimine ya da sekreterine hasta hakkında hekimin bilmesi gereken özel bir durumu olup olmadığı hakkında bilgi vermelidir. Otistik bireylerin diş hekimleriyle, aileleri olmadan (muayene odasında) yalnız kalmaları hasta-doktor ilişkisini destekleme konusundaki öncelik açısından çok önemlidir. Bilinç kaybı sağlayan ilaçları kullanmadan çocuğu meşgul etme stratejileri üzerinde durulursa daha faydalı bir tedavi seyri olur. Bazen anne ve babalar çocukları hakkında konuşabilmek için çok endişelidirler. Otistik bireylerin ebeveynleri hekimlerine açık olmalıdır. Tedavi için ilk yardım ebeveynlerden alınır. Biz hekimlerin yapması gereken ilk iş de aileyi güvende hissettirmek, endişelerini yenmek, rahatlamaları için telefon ya da yüz yüze görüşme sonrası 'Ali (otistik çocuğumuzun ismi olsun) ile buluşmayı dört gözle bekliyoruz' gibi yaklaşımlarda bulunmaktır. Örneğin Ali tedaviye geldiğinde önce çocuğa yani Ali'ye hitap etmek her zaman iyi fikirdir. İyimser ve arkadaşça davranmamız hastayı ve bireyi rahatlatacaktır. Hastanın tıbbi geçmişi tam olarak alınmalıdır; gerekirse otistik bireyin tedavisini üstlenen hekimle diş hekimi görüştürülmelidir.
BEKLEME SALONU KAYGIYI ARTIRIR
Diş hekimine yapılacak ziyaret, otistik bir kişi için son derece stresli olabilir. İşte tedavi öncesi ve sonrasında hekim ve ebeveynlerin yapabileceği ayarlamalar hakkında bazı ipuçları:
Hekimine bekleme salonunda çok fazla beklememeniz gerektiğini söyleyin. Bekleme salonunda fazla geçen süre endişeye yol açabilir.
Diş hekiminizden olup biten her şey hakkında açıklamalar isteyin. Örneğin hekiminiz sizinle şöyle diyoloğa geçebilir: 'Dişlerinizi kontrol edeceğim, dişlerinizi kontrol etmek için ağzınızın içine küçük bir ayna koyacağım. Ayna ağzınızın kenarlarına değebilir.' Bazı otizm spektrumundaki insanlar genellikle bilgi işlemek için fazladan zamana ihtiyaç duyarlar; bu durumda görsel sunum isteyebilirsiniz.
STRES TOPU İLE DİKKAT DAĞITILIR
Dokunulmaktan hoşlanmayan otistik bireyler için hekiminizin tedavi sırasında onlara dokunması gerekiyorsa; bu konuda hem hekimi, hem de hastayı uyarın. Hekiminizden ne yapılmasını açık bir şekilde anlatmasını isteyin.
Bazı otistik bireyler ışık ve gürültüye karşı yüksek hassasiyete sahiptirler. Hekiminizden tedavi ortamını bu hassasiyete göre ayarlamasını talep edebilirsiniz. Diş ekipmanlarının sesini değiştiremeyeceğinizden stres topları ve görsel dikkat dağıtıcılar etkili olabilir.
Fazla doku ve tatma isteği olan otistik bireylerde kullanılacak gargara ve malzeme hakkında hekimler uyarılmalıdır.
İSMİ İLE HİTAP ETMEK HASTAYI MUTLU EDER
Ebeveynler diş hekimi ya da asistanı şu yönlerde bilgilendirilirseler faydalı olur. Örneğin:
Ali şu şarkıyı sever.
Ali şu şarkıyı söyler.
Parlak ışıklardan hoşlanmaz.
Diş macunundan nefret eder.
Isırmaktan hoşlanır.
Sıklıkla banyoya gitmeyi isteyebilir.
Spiderman onun favorisidir.
Ona Aliço diyoruz.
En sevdiği film 'Buzlar Kenti'dir Bu bilgilerle beraber 'Hoş geldin Ali' deyip sürece başlayabiliriz...
HEKİME NELERDEN HOŞLANDIĞINI SÖYLEYİN
Ebeveynler diş hekimine gitmeden şu soruların cevaplarını hazırlamalıdır:
Ali'nin kullandığı ilaçlar neler?
Ali acı çekiyor mu? (Eğer ağrısı varsa daha uzun süreli bir randevu talep edilmeli.)
Ali endişesini nasıl ifade eder?
Ali huzursuzluğunu göstermek için fiziksel olarak ne yapıyor?
Ali daha önceden doktor tedavilerinde şiddet gösterdi mi?
Ali konuşur mu?
Ali diş fırçalayabiliyor mu?
Ali eğlenmek için ne yapmaktan hoşlanır? Müzik, bilgisayar, yemek, televizyon izlemek gibi...
