Geçen hafta Malta Başkonsolosu Franklin Aquillina'nın evsahipliğinde Malta Cumhuriyeti'nin Avrupa Birliği Dönem Başkanlığı Resepsiyonu özel davetlisiydim. Malta'da yapılacak olan ağız ve diş sağlığı projeleri hakkında görüşmeler yaptık. Resepsiyonda 30 senedir damak protezi kullanmış ve implant yaptırarak sabit çıkmayan proteze geçmiş çok sevdiğim bir abimle karşılaştım. "İlker'ciğim, ben 30 senedir çiğneyemiyormuşum" diyerek sabit protezin kendisine verdiği keyfi anlatmaya başladı ve şunları söyledi: "İlkokul son sınıfta okuldan kaytarmak için müdüre 'Dişim çok ağrıyor' dedim. O da bana 'Peki, git ama yarın çektirdiğin dişi bana getir, göster' dedi. Sapasağlam dişimi korkudan müdüre gösterebilmek adına çektirdim ve ilk diş kaybıyla bu şekilde tanıştım. Yıllar acımasızdı, saçlarımdaki beyazlar bir taraftan artarken 50'li yaşlarda tüm dişlerimi kaybettim. Üç sene öncesi benim için keyif yılı oldu. Artık istediğim yemeği yiyip istediğim kadar çiğneyebiliyordum. Ağzımdaki hareketlli protezlerin damağımı vurmasını ve istediklerimi keyifle yiyemediğimi hatırladıkça, kendime çok haksızlık etmişim diyorum."
TÜRKLER ÇİĞNEMEYE VAKİT AYIRMAZ
Çiğnememek ve çiğnemeden yutmak; hepsi hızlı yemek yeme alışkanlıklarımız yüzünden... Çok ülke gezdim fakat biz Türkler kadar hızlı yemek yiyen bir ırka rastlamadım. Çünkü bizim vaktimiz yok, çünkü yemek yemek bizim için sadece ihtiyaç, yapmakla yükümlü olduğumuz işlerimiz her zaman daha önemli. Halbuki çiğnemek birçok sindirim problemini ortadan kaldıracak bir eylemdir. İyi bir sindirim için önemli koşul; besinleri iyice çiğnemek ve yavaş yemektir. Besinler ağızda ne kadar iyi çiğnenir ve dolayısıyla ne kadar küçük parçalara ayrılırsa; sindirim bir o kadar kolay olur. Bunun için yapılması gereken, her bir lokmayı en az 25 kez, hatta besinler ağızda sıvı hale gelene dek çiğnemektir. İyi çiğneyen ve bunu alışkanlık haline getiren kişiler (ki çok az sayıda olduklarına eminim, lütfen bu güzel alışkanlığınızı değiştirmeyin) gerçekten çok doğru bir şey yapıyorlar.
Çiğnemek kelimesinin sözlük anlamı ağıza alınan bir şeyi dişler arasında ezmek, öğütmek, sayılması gereken bir şeyi saymamak, ayak altına almak. mekanik bir araçla bir şeyin üstünden geçerek ezmektir. Ve çiğnemek güçlü çene ve dişlerle mümkün olur.
DİŞ HEKİMİNE GİTMEK İSTEMİYORLAR
Bir de çiğneyememek var... Eğer ağzınızda hareketli protezleriniz var ise ve her çiğneme hamleniz ağrılı bir eyleme dönüşüyorsa, diş eti problemi yaşıyorsanız, çürük dişleriniz veya 20 yaş dişleriniz size sorun çıkartıyorsa; muhteşem hazırlanmış bir sofradan ne kadar keyif alabilirsiniz? Bazı hastalarımız aylarca tek tarafla çiğnemeyi, diş hekimine gitmeye tercih ediyor. Fakat böyle tek taraflı çiğnemeler zamanla yüzde simetri bozukluğuna neden oluyor.
Biz diş hekimleri olarak bir kişiyi muayene ederken öncelikle yüzündeki bazı noktaların ve dişlerinin simetrisini değerlendiririz. Kişisel kanım, yüzün yumuşak ve sert dokularında simetri sağlanmadıkça, ideal bir gülümseme ve yüz estetiği elde edilemez.
Çiğnememek mi asıl problem yoksa çiğneyememek mi? Çiğnememek bir alışkanlık iken çiğneyememek, çözümü diş hekiminizde olan ertelenmiş bir sorun. Daha fazla ertelemeyin. Sağlıklı bir yaşam için besinleri önce çiğneyebilin, sonra çiğneyin...
Yemeklerin ağızda tek tarafla çiğnenmesi kalıcı sağlık sorunlarına yol açar. Dişlerin kaybedilmesi, çürük veya çeşitli sebeplerle yemek yerken yalnız bir tarafın kullanılmasının alışkanlık haline getirilmesi, çene kemiği ekleminde ve çiğneme kaslarında geri dönüşü olmayan zararlar oluşturabilir.
Çiğneme kuvvetinin tek taraftaki ekleme yüklenmesi sonucu çene ekleminde ağrı, çene kayması, açma kapama sırasında ses gelmesi ve çene hareketlerinin kısıtlanması, hatta çene kemiğinin kafatasına kaynamasına varan ağır sonuçlara yol açabiliyor. Hastanın ağrılı tarafındaki çürük dişlerini bir an önce tedavi ettirmesi, diş eksikliğinden kaynaklanan tek taraflı çiğneme mevcut ise sayısı ve konumuna göre köprü veya bölümlü protezler ile eksikliklerin telafi edilmesi gerekmektedir. Hatalı yapılan protezler ve dolgular da yenilenmeli ve dengeli diş temasları sağlanmalıdır.
SAĞLIKLI ÇİĞNEME NASIL OLMALI?
Sağlıklı çiğneme için çift taraflı eşit temaslı diş kapanışları, kişilerin sağ ve sol çene arkı olmak üzere her iki tarafını birden dengeli kullanması gerekiyor. Çiğnemeyi ilgilendiren çevre dokular olan dişler, çiğneme kasları ve çene kemiği ekleminin sağlığının korunabilmesi; ancak dengeli çiğneme ile sağlanabilir. Bu şekilde öğütme işlevi gerçekleşir.
Sağlıklı çiğneme fonksiyonu vücut için bu kadar önemliyken kaybedilen bir diş bile dengelerin bozulmasına neden olabilmektedir. Eksilen dişlerin zararları şöyledir: Eksik diş görüntüsü öncelikle kişinin gülüşünü bozar. Kişinin özgüveni azalır, sosyal ilişkilerinde zorluklar yaşar. Eksik dişlerin oluşturduğu boşluklar dudak ve yanakların çökmesine ve kırışmasına neden olarak yüzde daha yaşlı, zayıf bir görüntü oluşturur.
İMPLANTLAR BÜYÜK NİMET
Çeşitli nedenlerden dolayı oluşan diş eksiliklerinin giderilmesinde çeşitli teknikler bulunsa da teknolojinin bize getirdiği en büyük nimetlerin başında implantlar gelmektedir. Çene kemiği içerisine yerleştirilen dokularla uyumlu titanyum vidalar yani implantlar zamanla çene kemiğiyle kaynaşmakta ve sağlamlaşmaktadır. Bu kaynaşmanın ardından kesilmiş diş benzeri üst yapılar implantların içerisindeki boşluğa vidalanmakta ve üzerine protezi yapılmaktadır.
Doğru planlanmış bir implant üstü protezi doğal dişlerden ayırt etmek çok zordur. Doğal dişler gibi tek tek kaplanabilir ve kolaylıkla temizlenebilir. Köprüde olduğu gibi eksik dişin yanındaki dişlere zarar vermez.
Yüzün ortasında uyumsuzluk olur
Eksilen dişler nedeniyle çiğneme düzeni değişir. Kişi eksik dişin olduğu bölgeyi kullanmak istemez ve tek taraflı çiğneme yapar. Tek taraflı çiğneme nedeni ile çene eklemlerinde ağrı, ses, kilitlenmeler oluşabilir.
Eksik diş nedeniyle yeterince çiğnenmeyen ve öğütülmeyen besinler, bütün olarak yutulduğu için hazımsızlık, şişkinlik, gastrit ve ülser gibi mide problemlerine yol açabilir.
Eksik diş nedeniyle iyi çiğnenmeden yutulan yiyecekler kilo alımına sebep olabilir.
Diş eksiklikleri kalan dişlerin aralarının açılmasına neden olabilir. Bu durum dişlerin orta hattı ile yüzün orta hattı arasında uyumsuzluk ve asimetri oluşmasına yol açabilir.
Tek taraflı çiğnemek simetri bozukluğu sebebi
Simetri bozukluğu; genetik, doğumsal, travmatik sebeplerle olabileceği gibi, tek taraflı çiğneme alışkanlığı da yadsınamaz bir etkendir. Tek taraflı çiğneme sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:
Ağzın tek tarafında ağrılı, kanamalı iltihaplı bir dişin varlığı
Tek tarafta çekilmiş ve yerine protez yapılmamış dişsiz alanlar
Alışkanlıklar
Yüksek ya da yanlış yapılmış dolgu ve protezler
Çene eklemi rahatsızlıkları
Çiğneme tek taraflı olarak yapılıyorsa o taraftaki çiğneme kasımızın hacminde artış olur. Zaman içinde artarak, diğer tarafla arasında belirgin farklılıklar oluşmaya başladığında fark edilebilir.