Sayıştay tartışması, gene siyasetin gündeminde. Sayıştay kamu kaynağının etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu. Her yıl TBMM'ye rapor sunar ve böylece, halkın vergilerinin hem verimli, hem de hukuka uygun olarak harcanıp harcanmadığı Meclis tarafından denetlenir.
AK Parti iktidarı, 2005'te yaptığı bir değişiklikle, Sayıştay'ın daha etkili bir denetim yapması imkânını getirmişti. Söz konusu değişiklik, Aralık 2010'da Sayıştay Kanunu'na da yansıtıldı. Buna göre, her yıl TBMM'ye, denetlenen her kamu idaresi hakkında kapsamlı raporlar gönderilecekti. Sonra ne oldu?
4 Temmuz 2012'de Sayıştay Kanunu'nda bir değişiklik gerçekleştirildi. Denildi ki: "Sayıştay, denetlenen kamu idarelerinin görüşlerine aykırı bulgular içeren rapor veremez. Kamu idaresiyle Sayıştay arasındaki ihtilâf giderilemezse, 3'ü Sayıştay'dan, 2'si ilgili kurumdan üyelerin katılımıyla 5 kişilik bir komisyon toplanır, Sayıştay raporu bu komisyonda karara bağlanır." (Bu düzenleme, denetlenen kurumun, rapor sonuçları hakkında görüş beyan etmesi, hatta raporun değiştirilmesine etkili olması gibi hukuka aykırı bir durum doğuruyordu.)
4 Temmuz değişikliğiyle, ayrıca Sayıştay'ın, iş ve işlemlerin, ölçülülüğü, gerekliliği, verimliliği ya da ekonomikliği gibi açılardan denetim yapması da engellenmişti.
30 Aralık 2012'de Anayasa Mahkemesi, Sayıştay'ın yetkilerini büyük ölçüde kısan yukarıdaki 2 düzenlemeyi anayasaya aykırı bularak iptal etti. Şimdi AK Parti, Anayasa Mahkemesi'nin iptal etmediği kısımlara ilişkin, ama sonuç itibariyle, Sayıştay denetimini iktidarın baskılamasına imkân verecek yeni bir teklifle ortaya çıkıyor. Önce usulü bir eleştiri: Sayıştay Kanunu'nda yapılacak her türlü değişiklikte Sayıştay Genel Kurulu'nun görüşü alınmalı. Bu kurala uyulacak mı?
Bunun haricinde, esasa ilişkin eleştiriler şu noktalarda yoğunlaşıyor:
1) 2010'da gerçekleşen düzenlemede, TBMM'ye sevk edilen denetim raporlarının, Sayıştay Genel Kurulu yerine Rapor Değerlendirme Kurulu'ndan (RDK) geçeceği belirtilmişti. RDK'nin uygun bulmadığı raporlar Sayıştay Başkanlığı'na iade edilerek yeniden yazılması sağlanacaktı. Ama şimdi, RDK'nin yapısı değiştiriliyor. RDK, Sayıştay üyelerinin, kendi bünyeleri içinde yer alan kişiler arasından seçtiği, özerk bir yapı idi. Teklif kabul edilirse, Kurul'un 8 üyesini TBMM seçecek; Başkanlığını da Sayıştay Başkanı yapacak. RDK, iktidara bağımlı bir hale dönüşüyor.
2) Denetçiler ile Sayıştay Yargılama Daireleri arasındaki bağ koparılıyor. Sayıştay denetçilerinin raporları hakkında nihai kararı artık Sayıştay savcısı verecek. Denetçilerin raporlarının yargıya intikalinde son sözü Sayıştay Başsavcısı söyleyecek. Unutmayalım ki, Sayıştay savcıları, Maliye Bakanlığı'nın teklifiyle, Başbakan ve Cumhurbaşkanı'nın ortak imzasıyla atanıyor. Sayıştay Savcılığı, Yürütme'nin kontrolünde.
3) Artık dışarıdan da denetçi alınacak. Oysa bugüne kadar çok sıkı bir yarışmayla önce denetim yardımcısı kadrolarına, sınavı kazananlar atanıyor. 2 yıllık zor bir eğitim sonrasında, gene sınavla denetçi olunuyordu. Dışarıdan denetçi almanın yolu açıldı. Acaba, hükümetin Sayıştay'da kadrolaşması kolaylaştırılıyor mu?
4) Genel Uygunluk Bildirimi raporu haricinde, Sayıştay, her kurum ile ilgili, ayrı ayrı kapsamlı denetim raporlarını TBMM'ye gönderecekti. Teklife göre, her kurumu kapsayacak şekilde tek bir özet rapor Plan ve Bütçe Komisyonu'na sunulacak.
