Tiroid bezi, boynun ön bölümünde gırtlağın altında bulunan ve şekil itibariyle kelebeğe benzetebileceğimiz bir bezdir (endokrin bezi). Temel görevi hormon salgılamaktır. Bedenimizde meydana gelenlerin komutlarla idare edildiğini, komutlarınsa hormonlara bağlı olduğunu düşünecek olursak bu küçük organın tüm beden için ne kadar önemli olduğunu anlayabiliriz. Tiroid bezi, tiroksin (T4) ve tiriiyodotironin (T3) olmak üzere iki tip hormon salgılar. T3 ve T4, vücudun metabolizma hızını düzenleyen iki hormondur. Tiroid bezini harekete geçirense, beyinde bulunan hipofiz bezi tarafından salgılanan TSH hormonudur. Kandaki tiroid hormonları azalınca, hipofizin TSH salgısı artar ve bu hormon tiroid bezinden, tiroid hormon salgısını artırır. Tiroid bezi hastalıkları arasında, guatr (tiroid bezinin büyümesi), nodul (tiroid bezinde oluşan anormal dokular), tiroidit (tiroid bezi iltihaplanması), hipertiroidi (tiroid hormonunun normalin üstünde salgılanması), hipotiroidi (tiroid hormonunun gerekenden az salgılanması) ve son olarak tiroid bezi hücrelerinde oluşan tiroid kanseri sayılabilir.
GUATR HASTALIĞI
Tiroid bezinin kanser ve iltihaplanma dışında kalan sebeplerle büyümesi, guatr hastalığı olarak adlandırılır. Guatr beraberinde nodülleri de getirebilir. Yapılan araştırmalar, bu tip nodüllerin yüzde 5'inin kötü huylu özellik taşıdığını gösteriyor. Nodüllerin dikkatli takip edilmesi gerekir. İki santimin üzerinde büyüyen, kireçlenme görülen ve şekil bozukluğu olan nodüller asla ihmal edilmemeliler. Ülkemizde guatr hastalığına rastlanma oranı yaklaşık yüzde 40 olarak açıklandı. Tiroid bezi, gıdalardan ihtiyacı olan iyotu temin edemezse, hormon sentezleyebilmek için büyümeye başlar. Bu büyüme, neredeyse sarılı vaziyette bulunduğu nefes ve yemek borusu üzerinde ciddi bir baskı yapar. Bu da nefes darlığı ve yutkunma zorluğuna neden olur. Guatrın en önemli belirtisi, boğazın ön kısmında kolaylıkla fark edilebilen şişliktir. Kan testiyle belirli hormon seviyelerinin ve varsa nodül yapısının ultrason muayenesi ile incelenmesi; teşhis için yeterlidir.
METABO LİZMA YAVAŞLAR
Hipotiroidi yani yavaş çalışan guatr, tiroid bezi tarafından salgılanan troksin adlı hormonun ihtiyaçtan az salgılanması anlamına gelir. Bu durum, metabolizmanın da yavaşlamasına sebep olur. Belirtileri; ellerde kuruma, saç dökülmesi, hareketlerde yavaşlama, ses kısıklığı, kilo alma, kabızlık ve kadınlarda adet düzensizliği olarak sayılabilir. Hipotiroidi en çok şeker hastalarında, kansızlık problemi yaşayanlarda, 60 yaş üstü kadınlarda ve depresyon eğilimi olanlarda gözlemlenen bir tiroid bezi hastalığı türüdür. Erişkinlerde, kadınlarda görülme sıklığı, erkeklere göre biraz daha fazladır. Kadınlarda 55-60 yaşlarından görülme ihtimalinde artış olduğu tespit edilmiştir.
NASIL TEŞHİS EDİLİR ?
En belirgin işareti, kişinin kendisini son derece halsiz ve yorgun hissetmesidir. Soğuğa karşı hassasiyetin artması da hastalığın işaretleri arasında sayılabilir. Ciltte kuruluk ve şişlik dışarıdan fark edilebilecek düzeyde gelişebilir. Fiziki bulguların ardından yapılacak kan testi ile teşhis konulabilir. Tiroid uyarıcı hormon yüksek; fakat T3 ve T4 değerleri düşük ise hipotiroidi ihtimali oldukça yüksektir.
HİPERTİROİDİ
Halk arasında zehirli guatr olarak da bilinen bu guatr cinsi, tiroksin hormonunun normalden fazla salgılanması sebebiyle gelişir. Hastalığın bu tipinde iştah artmasına rağmen kilo kaybı gözlemlenir.
HİPERTİROİDİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Guatr (tiroid bezinde büyüme)
Kilo kaybı
Saçlarda cansızlaşma ve dökülme
Ellerde titreme
Uyku bozukluğu
Bağırsak problemleri
Sinirlilik
Adet düzensizliği
Gözlerde çıkıntılık
Kemik erimesi
Erkeklerde meme büyümesi
TİROİD FONKSİYONLARINIZI DOĞRU ÇALIŞTIRMAK İÇİN YAPMANIZ GEREKENLER
Tiroid fonksiyonunu geliştirmek için iyot zengini gıdalardan daha fazla tüketin.
Az yağlı peynir tercih edin.
İnek sütü için.
Yumurta yemeyi ihmal etmeyin.
Az yağlı dondurma yiyebilirsiniz.
Az yağlı yoğurt tercih edin.
Tuzlu su balıklarından sevdiklerinizi yiyin.
Soya sosu tüketin.
Aşağıdaki gıdaları daha az tüketin; özellikle çiğ yenildiği zaman tiroid hormonu üretilmesini engelliyor. Bu gıdaları pişirdiğiniz zaman ise anti-tiroid özellikleri inaktive eder. Bu besinler tiroid fonksiyonunu düşüren goitrogens adlı kimyasallar içerir. Bu gıdaları her dört günde bir tüketin.
Badem
Karnabahar (hipotiroidizm varsa haftada iki kereden daha fazla yenmemelidir.)
Darı
Armut
Şalgam
Brüksel lahanası
Mısır
Hardal
Çam fıstığı
Lahana
Marul
Şeftali
Soya (Izoflavonlar blok iyot)
Kanola yağı
Yer fıstığı
Ispanak
Egzersiz yapın. Optimum tiroid fonksiyonu için, haftada en az üç gün 40 dakika egzersiz gerekir.