Kimyon, beyaz ve pembemsi renkli çiçekler açan, 40-60 cm boyunda, otsu bir bitki. Kuzey Afrika, Orta Doğu, batı Çin, Hindistan ve Meksika mutfağında çok kullanılan bir baharattır. Tohumlar tüketim için toz haline getirilir. Kimyonun genel olarak en sık yetiştiği yerler: İran, Özbekistan, Tacikistan, Türkiye, Fas, Mısır, Hindistan, Suriye, Meksika ve Şili. Türkiye'de yetiştiği yerler, Ege ve Karadeniz Bölgesidir ve kültür olarak yetiştirilir. Hindistan'da kimyon jiira, Pakistan/İran'da ziira, batı Çin'de ziran olarak adlandırılır. Latincesi Cuminum cyminum olan kimyon meyveleri için yetiştirilir. Meyveleri baharat olarak kullanılır.
DEĞERLİ BAHARAT
Ülkemizde Frenk kimyonu denen, Carum carvi diye bir türü de vardır. Kars bölgesinde bu bitkinin genç dalları çorbalara ve yemeklere koku vermesi için katılır. Kefe kimyonu denen Laser trilobum borkh, ülkemizde yetişen diğer bir kimyon türüdür. Özellikle çam ormanlarının altında yetişir. Olgun meyveleri baharat olarak kullanılır. Toros dağlarının Mersin/Adana kesiminde yetişen türüne sıra ismi verilir. Buralarda baharat olarak kullanılır ve satılır. Akdeniz bölgesinde tarih öncesinden beri yetişen bir bitki kimyon. Fas, Mısır ve Suriye'nin yanı sıra Hindistan, Meksika, Kuzey Amerika ve Şili'de yetiştirilir. Sebze, sakatat, et yemekleri ve içeceklerde kullanılır. Spesifik olarak, Fas ve Ortadoğu ülkelerinde tavuk, keçi eti ve uykuluk terbiyesinde kullanılırken, Hindistan'da baharat olarak kullanılır ve sindirimi kolaylaştırmak için çay gibi demlenir.
NERELERDE KULLANILIR?
Günümüzde kimyonun kullanıldığı Avrupa mutfakları sınırlı. Fransa ve Almanya'da ekmeklerde, Hollanda ve İsveç'te ise bazı peynir türlerinde kullanılıyor. İspanya'da hiç kullanılmıyor. Meksika mutfağının bir numaralı baharatı olma özelliğini koruyor. Yemeklerde önce yağda hafifçe kavrulursa, yağa aromatik tadını verir ve yemeklerin çok daha lezzetli olmasını sağlar. Yemeklerin üstüne çiğnenen kimyon tohumları, sindirime yardımcı olur. Kimyon tohumlarının çayı demlenebilir ve oldukça faydalı bir kimyon çayı elde edilebilir. Günde 6 gram kimyonu asla aşmayın, aksi takdirde sindirim sisteminde tahrişe neden olabilir. Kimyon aynı zamanda bir baharattır, tarçın gibi zayıflatma özelliklerine sahip bir baharattır.
TARİHTE KİMYON
ŞU anda en fazla kimyon kullanan ülke mutfakları arasında Hindistan, Fas ve Meksika geliyor. Ancak, milattan önceki dönemde kimyonu en fazla Yunanlılar ve Romalılar kullanmış. Eski Yunanlıların yemek masalarının üzerinde duran özel kimyon kutuları varmış. Kimyonu o denli bol kullanıyorlarmış ki, cimriliği kimyon kullanımıyla tarif eder olmuşlar. Cimri bir insana, 'kimyon tanesini bölen' anlamına gelen 'kyminopristes' diyorlarmış! Antik Roma döneminde kimyonun, 'hırsın ve paranın' sembolü haline geldiğini de söylemeliyiz. Her şeye hükmeden Marcus Aurelius'un takma ismi kimyondu. Kral Antonius savurgan insanlara tutumlu olmayı öğretmeye kalkınca bu tutumundan dolayı, 'o da hakaretten nasibini aldı ve kimyonu ikiye yarar' cümlesi onu taklit ve alay eden insanlarca kendisine karşı kullanıldı. Aşağı yukarı aynı yıllarda kimyon, Doğu Akdeniz ülkelerinde ve özellikle de Nil Nehri'nin yukarı kısımlarında yetiştiriliyordu. Bu sırada sindirimi kolaylaştırmasının yanı sıra, ekmek ve et yemeklerine lezzet vermesi için de kullanılırdı. Kimyonun diğer bir görevi ise vergi ödemek için para yerine geçmesiydi. Ayrıca, meşhur hatip Pliny, öğrencilerine konuşma yaparlarken tenlerine, soluk yüzlerine dikkatli ifade verdiği için kimyon yemelerini tavsiye etmiştir. Romalıların her yiyecekle kimyonu özgürce kullandıklarını söyleyebiliriz. Öyle ki 'patina de piris' isimli bir tür armut tatlının içine bile kimyon koymuşlar.
FAYDALARI NELERDİR?
Şeker hastalarında doğal tedavi amacı ile kullanılmakta olan kimyonun, kemik gelişiminden, kolesterol düşürmeye kadar çeşitli sorunlara karşı faydaları bulunmaktadır. Kimyonun halk arasında az bilinen diğer faydaları şu şekilde yer alıyor: Vücudun iç kan seviyesinin dengede olmasını sağlar ve kansızlığın tedavi edilmesinde yardımcı olur. Kadınlardaki adet günlerinin düzene girmesini sağlar ve sancıların azalmasına yardımcı olur. Soğuk geçen kış aylarında sıkça nezle ve grip gibi solunum yolu hastalıklarının tedavi edilmesini sağlamakta ve metabolizmanın hızlı çalışmasına yardımcı olarak hastalığa yakalanma riskini en aza indirmeye yardımcı olmaktadır. Karaciğer iltihaplanmalarını söker ve toksinlerden arınmayı mümkün hale getirmektedir. Böbrek sağlığını korur.
GAZ GİDERİCİ KİMYON ÇAYI
YAPILIŞI: ÇAYI hazırlamak için ilk olarak cezveye iki bardak su koyun ve üzerine kimyonu ekleyin. Karışımı orta seviye ateşte kaynatmaya başlayın. Su kaynadıktan sonra ocağı ve cezvenin üzerini kapatarak 5 dakika kadar demlenmesini bekleyin. Su, sarı renk aldığı zaman çayınız içmeye hazırdır.
