Menemen'in kuruluşunun milattan önceye dayanmakla birlikte kesin bir tarih saptanmış değildir. İlçenin M.Ö. 1000 yıllarında Eoliyenlerle İonyalıların hudutlarını oluşturan bugünkü Yahşelli Köyü civarında kurulduğu, M.Ö. 263-241 yılları arasında da Asarlık Köyü civarına nakledildiği söylenmektedir. Giritli Türkler ekonomik şartlar yüzünden bu yemeğin malzemelerini değiştirdiler. Etin yerine yumurta, patates yerine de soğan koyarak 'Yumurtalı Domates' yemeğini ortaya çıkardılar. Zamanla bu yemek ilçenin en sevilen yemeği olmuştur.
Menemen, bildiğiniz gibi domates ile yapılan bir yemektir. Domates, ilk kez yetiştirildiği ABD'de, 1893 yılında bir mahkeme tarafından sebzelerle birlikte saklanıp yenildiğinden 'sebze' sınıfına ayrılmıştır, fakat gerçekte meyvedir. Domatesin ilginç bir tarihi vardır. Bolivya ve Peru'da yabani sarı renkli bir domates türü bulunmuş ve sonra Meksika'da yetiştirilip, Kristof Kolomb'un Amerika'yı keşfinden sonra Avrupa'ya gemilerle gönderilmiştir. İtalyanlar, sarı renginden ötürü onu 'altın elma' olarak adlandırdı ama çok geçmeden kırmızı türleri ortaya çıktı. Domates, Amerika'da ilk defa Thomas Jefferson tarafından yetiştirildi. Ama pek çok insan zehirli olduğuna inanarak yemeyi reddetti, ta ki 1900'e kadar.
Uzun zaman önce pek çok Avrupalı için aşk elmasıydı, çünkü insanları romantik yaptığına inanılıyordu. Türkiye'de domatesin tarihçesine bakacak olursak, resmi kayıtlarda 1900'lü yılların başında ilk kez Adana bölgesinde bu ürünün ekiminin yapıldığı yazmaktadır. İzmir'e geliş tarihi kesin bilinmemekle birlikte Ticaret ve Zahire Borsası kayıtlarından 1920'li yıllarda domatesin İzmir ve çevresinde yetiştirilmeye başlandığını söylemek mümkündür. Menemen'de domatesin tarihçesi de İzmir ile aynı yıllara rastlamaktadır. O halde Osmanlı yemeği olması bence mümkün değildir, zira domates topraklarımıza Cumhuriyet sonrası girmiştir.
FAYDALARI
Hem protein hem de vitaminler, mineraller ve lifçe zengin olan menemen, her yaş grubundan insanın tüketebileceği çok faydalı bir besindir. Hazırlanmasında kullanılan üç sebze nedeniyle A, B, C, E, K vitaminlerine ve çeşitli minerallere sahiptir. Ayrıca yumurtadan da gelen A, B ve ilave olarak D vitamini ile bu sebzelerde olmayan bazı mineralleri de içermektedir. Bu sebzelerde olmayan B12 ve proteini de sağlayarak sağlık açısından çok faydalı bir yemek haline gelmektedir. Domateste ve kırmızı biberdeki likopen, domates ve yumurtadaki lutein, zeaksantin ve A vitamini ile bağışıklık sisteminin güçlenmesine, cilt ve göz sağlığına katkı yapmaktadır.
LİKOPEN BİLEŞİKLERİNİ ARTIRIYOR
Cildi nemlendirme, akne sorununu giderme, ölü hücreler ve yağlardan cildi arındırarak cilt temizliği ve esnekliği sağlama yanında, saç sağlığını da olumlu etkilemektedir. Domates ve kırmızı biberlerin işlenmesi (soyulması, parçalanması) ve pişirilmesi besin değerini, özellikle de likopen bileşiklerini artırmaktadır. Menemende kullanılan domates ve kırmızı biberin yağda pişirilmesi likopenin vücuda daha iyi alınmasını, bağırsaklardan daha iyi emilmesini sağlar. Likopenin kolon, mide, rahim, karaciğer, özefagus kanserine karşı koruyucu etkisi antioksidan özelliğinden kaynaklanmaktadır.
SOĞANLI SEVENLERİN SAYISI HAYLİ FAZLA
Menemende soğan olmalı mı? Yapılan anketlerde soğanlı olmasını tercih edenlerin sayısının fazla olduğu görülmüştür. Soğan menemene lezzet ve çeşni vermesinin yanında iyot, fosfor, silisyum ve kükürt mineralleri ile uçucu ve sabit yağlar, şekerler, hazım artırıcı fermentler ve amino asitler ve bakterileri öldüren antibiyotik özellikleri de katmaktadır. Daha çok yaz aylarında tüketilse de, kış aylarında tüketmek için bu mevsimde menemen karışımı hazırlanıp konservesi yapılarak kış aylarında da bu sağlıklı yiyeceği tüketmek mümkün olmaktadır. İçine çeşitli baharatlar konulup vitamin, mineral antioksidan içeriği artırılabilir.
ÇAKALLI MENEMEN
MALZEMELER
4 adet domates
2 yumurta sarısı
1 adet yeşil biber
1. yemek kaşığı tereyağı
1/2 su bardağı kaşar
Tuz
Karabiber
YAPILIŞI: Domates yıkanır, kabukları soyulur ve ince küp şeklinde doğranır. Biber uzunlamasına ikiye bölünür ve çekirdekleri çıkarılarak ince ince doğranır. Bakır tavaya tereyağı alınır ve ısındıktan sonra biberler eklenir. Biberler yumuşadığında domatesler ilave edilir ve kaynama noktasına geldiğinde bir püre ezici ya da çatalla iyice ezilir. Ezilen domatesler suyunu çektiğinde yumurta sarısı, tuz, karabiber ve kaşarın yarısı ilave edilip hızlıca karıştırılır. Yumurta beyazları kullanılmayacaksa bir tanesi içerisine eklenebilir. Hazır hale geldiğinde kalan kaşarın yarısı üzerine ekleyerek servis edilir.
