Ayran; içecek olarak eski tarihlerden itibaren tarıma bağlı topluluklar tarafından yaygın olarak tüketilmekteydi. Modern çağda ise tıbbi amaçlı olarak tüketilmeye başlandı. Çünkü sağlık açısından birçok faydasının olduğu modern tıp tarafından kabul görülen bir gerçektir. Ayran içerisinde; A vitamini, C vitamini, D vitamini, E vitamini ve K vitamini içermektedir. Ayrıca B6 vitamini ve B12 vitamini açısından da zengin olması ayranın çok geniş bir yelpazede sağlığımıza faydalı olmasını sağlamaktadır. Ayran bunun dışında; kalsiyum, demir, magnezyum, sodyum, manganez, selenyum, magnezyum başta olmak üzere birçok temel mineraller içermektedir. Bu minerallerin çoğu ise organların sağlıklı bir şekilde çalışmaları için hayati önem taşımaktadır.
FAYDALARI NELERDİR?
Sağlık açısından birçok faydası olan ayranın doyurucu özelliği de vardır. İçerdiği yüksek değerdeki vitamin, mineral ve bileşenler yardımıyla başta sindirim sistemi olmak üzere kemik sağlığına, kan basıncının düzenlenmesine, kolesterole ve daha birçok açıdan sağlığımızın korunmasına katkıda bulunur. Faydalarını şöyle sıralayabiliriz:
Kilo vermeye yardımcıdır: Ayran diyette olan kişilerin tükettiği en temel besin kaynaklarının başındadır. Bunun en önemli sebebi uzun süre açlık hissini bastırması ve gıdaların az tüketilmesi sonucu meydana gelebilecek vitamin ve mineral eksiklerini gidermesidir. Bunun dışında mide ve bağırsaklarda besin emilimini azaltarak tokluk hissini arttırır.
Harareti giderir: Özellikle yaz aylarında hararet giderici özelliği vardır. Başta sindirim sistemi olmak üzere bütün vücutta sıcaklığın dengelenmesine yardımcı olabilir. Bu yüzden yaz aylarında bolca tüketilir. Ayran ayrıca şişkinlik ve hazımsızlığın giderilmesine yardımcı olabilir. Özellikle ağır yemeklerden sonra tüketilmesi hazmın kolaylaşmasına ve gaz sorunlarının ortadan kaldırılmasında faydalıdır.
Ayran kalsiyum ihtiyacını giderir: Süt ürünleri genelde kalsiyum açısından çok zengindir. Kalsiyum ise özellikle kemik ve iskelet sağlığı için çok önemli bir mineraldir. Düzenli olarak ayran tüketimi kemik sağlığının korunmasına yardımcı olabilir. Ayranın içerdiği kalsiyum aynı zamanda hücrelerin sağlığının korunmasına ve kas sağlığına önemli katkılar sağlar.
Vitamin deposu: Ayranın içerdiği yüksek değerdeki B kompleksi vitaminleri başta olmak üzere D vitamini özellikle anemi hastalığına yakalanma riskini azaltabilir. Bunun dışında demir içermesi de ayrıca sağlığımıza katkısı açısından artı bir fayda sağlar. Riboflavin içeren ayran hormonlarının salgılanması ve sindirime yardımcı olan gıdaların enerjiye dönüşmesine yarayan bu etken madde açısından zengindir. Ayrıca antioksidan özelliğinden dolayı karaciğer sağlığına da katkıda bulunur.
Kan basıncını azaltır: Bu konuyla ilgili olarak dünyanın farklı ülkelerinde yapılan birçok araştırma ayran tüketiminin, kolesterolün sağlıklı bir seviyede kalmasına yardımcı olduğunu ortaya koymuştur. Kan basıncının düşmesini sağladığı da ispatlanmıştır.
Kolesterole iyi gelir: Ayran kolesterolün sağlıklı seviyede tutulmasında katkı sağlayan bileşenler açısından çok zengindir.
Midedeki asit seviyesini kontrol eder: Ayran midede asit seviyesinin düzenlenmesini sağlayan etkili bir içecektir. Özellikle baharatlı içeceklerin ender olduğu yanma ve tahrişten kaynaklanan sızıların ortadan kalkmasına yardımcı olabilir. Mide duvarlarının yumuşamasını ve rahatlamasını sağlar.
Kabızlığı giderir: Ayranın sulu bir içecek olması bağırsak hareketlerinin artmasını sağlar ve kabızlık sorununun giderilmesinde etkili olur. Birçok içeceğin aksine aç karnına içilmesinin bir sakıncası olmadığından, aç tüketildiğinde daha etkili sonuçlar alırsınız.
Gastrite iyi gelir: Ayran, gastrit sorunlarının giderilmesinde ciddi anlamda fayda sağlayabilir. Özellikle bağırsaklarda faydalı bakterilerin sayının artmasına yardımcı olabilir. Ancak ayranın aşırı tüketimi tam tersi bir gelişmeye neden olabilir.
YORGUNLUĞU ALIR KASLARI GEVŞETİR
Düzenli olarak ayran içmek sadece başta sindirim sistemi olmak üzere iç organların sağlığını korumakla kalmaz aynı zamanda cilt sağlığının korunmasına da yardımcı olur.
Cilt maskelerinde, cildin temizlenmesi dışında güneş yanıklarının tedavisinde de kullanılmaktadır.
Bazı sağlık uzmanları ayranın sinir sistemi üzerinde de etkili olduğunu savunmaktadır. Ayranın yorgunluğu alması ve kasları gevşetici özelliğinin olması, sinir sistemi üzerinde olumlu etkilere neden olmaktadır.
Ayran ayrıca hemoroid hastalığına da iyi gelmektedir.
Birçok sağlık uzmanı ayranın soğuk algınlığına faydalı olduğunu belirtmektedir. Ayran metabolizma ve vücudun koruma sistemini destekleyici fonksiyonlarından dolayı, bünyeyi soğuk algınlığının neden olabileceği hastalıklardan korumaya yardımcı olur.
Soğuk algınlığına karşı ayrıca zencefil karıştırılarak tüketildiğinde daha erken sonuç almanıza da yardımcı olur.
BOL KÖPÜKLÜ SUSURLUK AYRANI
Ayran yapılışı yöresel farklılıklar göstermemekle birlikte çeşitleri açısından farklılık göstermektedir. Susurluk yöresinde ayran ufak bir elektrikli motorla, kazandan çekilerek dar bir boru aracılığıyla yukarıdan hızlı bir şekilde tekrar kazana boşaltılır. Bu devirdaim sürecinde ayranın yağı ayran üzerinde köpük oluşturur. Bu ayran Susurluk ayranı olarak bilinir. Türkiye'nin bazı doğu kesimlerinde ise karıştırma yöntemi ile yayık ayranı elde edilir ki bu ayran lezzetli ve bol köpüklü olur.
AYRAN NE ZAMAN BULUNDU?
M.S. 552-745 yılları arasında hüküm süren Göktürklerin, ekşiyen yoğurdun ekşiliğini azaltmak için üzerine su eklemeleri, dünyanın 'tesadüfen' ayran ile tanışmasına vesile oldu. Ayran sözcüğü, tarihte ilk defa Divan-i Lugat-it Türk eserinde 'sütten elde edilen içecek' olarak tanımlandı.
Türk mutfağına ait en yaygın içeceklerden biri olan ayran, dünyada en fazla Türkiye'de tüketiliyor. Ayrıca Ermenistan, Azerbaycan, İran, Bulgaristan ve bazı Balkan ülkeleriyle Orta Doğu ve Orta Asya ülkelerinde de tüketimi mevcut...
İDEAL AYRAN NASIL OLUR?
Ayran yapımında, doğal nitelikli, yağlı yoğurt tercih edilir. Bir ölçü yoğurda, en fazla bir buçuk ölçü su katımı, 'ideal oran' olarak kabul ediliyor.