Koronavirüs pandemisi, gündelik yaşantımız başta olmak üzere pek çok şeyi etkiledi, değiştirdi; ancak en büyük değişimin aşı endüstrisi, pazarı ve borsası üzerinden ekonomide yaşandığı nedense gözlerden kaçıyor.
Türkiye, Koronavirüs'e karşı en etkili aşıların başında gelen Pfizer/BioNTech için yaptığı toplam 120 milyon dozluk aşı anlaşması gereğince 1,8 milyar dolar ödeyecek. Güncel kur üzerinden hesaplanırsa 15 milyar TL demek bu.
Daha önceki Çin Sinovac, BioNTech siparişleri ile bundan sonra gelecek Rus Sputnik ve Sinovac siparişleriyle Türkiye'nin aşı pazarındaki yeri takribi 30 milyar TL'ye tekabül ediyor.
Ee, bir de 'uzmanlar'ın her sene aşı olma gerekliliğinden söz ettiğini hesaba katarsak bu pazarın önümüzdeki senelerde de giderek büyüyeceğini öngörmek için kâhin olmaya gerek yok. Küresel ölçekte devasa bir piyasa bu. Bu yüzden Türkiye yerli aşı projelerine yöneldi. Yerli aşı olmasa, Türkiye tıpkı enerjide dışa bağımlılık gibi aşıda da dışa bağımlılığa mecbur kalabilir.
Dünyada aşı piyasasının rakamsal büyüklüğüne geçmeden önce doz başına aşı fiyatlarına bir bakalım. Kâr amacı gütmeyeceğini açıklayan tek aşı 'markası'
Oxford'un AstraZeneca'sı. Bu aşı, doz başına 2,5 ila 7,9 dolar arasında bir fiyatla satışta.
Moderna'nın fiyatı ise doz başına 25 ila 37 dolar arasında değişiyor. Moderna, AstraZeneca'nın aksine kâr amacı güttüğünü açıkladı.
BioNTech ABD'de doz başına 19,50 dolardan satıldı, sonra bu fiyatın tüm Avrupa Birliği ülkeleri için de geçerli olduğu açıklandı. İsrail ise daha önce yazdığım üzere 30 dolardan, yani daha pahalı fiyattan almıştı, erken siparişle…
Sputnik V'nin fiyatı 10 dolardan başlıyor. Ancak Batı ülkeleri tıpkı Sinovac gibi Sputnik'i de henüz kabul etmiyor. Çin Sinovac aşısı ise 30 ile 75 dolar arasında bir fiyattan satıldı, satılıyor.
PAZAR 75 MİLYAR DOLARA ULAŞACAK
Bu yılın sonunda Koronavirüs aşı pazarı hangi büyüklüğe ulaşacak biliyor musunuz; toplam 75 milyar dolara… Bu hesaplamayı pazar araştırma şirketi Brandessence yaptı. Geçen yıl Koronavirüs aşı pazarının büyüklüğü ise bunun yanında devede kulaktı;
370 milyon dolar.
Fortune Business Insights ise 2026 itibariyle aşı pazarının 93 milyar doları aşacağını öngörüyor. Deli rakamlar bunlar.
Tabii aşı üreticilerinin hisselerinde de istikrarlı bir yükseliş grafiği söz konusu. Pfizer'in hisseleri son 12 ayda yüzde 1,8 yükseldi. BioNTech'in yükselişi ise astronomik: Yüzde 156.
Moderna aşı satışlarından 2021'de 18,4 milyar dolara gelire ulaşmayı umuyor. Bu şirketin hisseleri de son 12 ayda yüzde 372 yükseldi.
Johnson & Johnson'ın Belçika birimi tarafından geliştirilen aşı için bu yıl toplam 10 milyar dolarlık satış bekleniyor. Şirketin hissesinde son bir yılda yüzde 7,7'lik bir yükseliş var.
AstraZeneca, Koronavirüs aşısından en az kâr edecek marka dedik. Onların bile bu yıl için öngörülen satış rakamı 3 milyar dolar.
Çin Sinovac, Türkiye dışında Endonezya, Brezilya, Şili, Singapur, Malezya ve Filipinler ile anlaşma yaptı. Net rakam yok, ancak Çin şirketinin de milyarlarca dolar gelir elde etmesi bekleniyor. Rusya da Sputnik V için en az 15-20 milyar dolarlık satış bekliyor.
Çin ve Rus aşılarını bekleyen en önemli pazar riski, Avrupa Birliği ülkelerinden başlayarak Batı'nın bu aşıları henüz kabul etmemesi. Pazar; 'vahşi kapitalist' bir rekabetle siyasal gerilim oluşturacak ölçüde büyük çünkü.
Aşı pazarındaki gelişmeleri yakından takip etmek lazım.
Zira pandemi, tıbbın giderek artan ekonomik hegemonyasını çarpanlarla büyüttü. Daha önce yazdığım 'medikal diktatörlükler' teorisini bu ekonomik gelişmeler ışığında da okuyun derim.