Eskiden pazarlarımız, çarşılarımız vardı. Hala var. Onları seviyoruz. Hala bir pazaryerinde, satıcılar arasında dolaşarak alışveriş yapmanın keyfi özeldir Türk insanı için.
Evet ama sürekli değişen dünyanın, farklılaşan, yeni, renkli yüzünü; artık alışveriş merkezleri temsil ediyor. İçinde her şeyin olduğu; eğlencenin, yemenin, içmenin, sinemanın, oyun salonlarının, renkli mağazaların, markaların bulunduğu alışveriş merkezleri.
Üstelik bu merkezlere giren insanlar, nasıl bir psikolojiyse; sanki bir anda gündelik hayatın sırtlarına yüklediği sıkıntılarından arınarak, mekanla bütünleşiyorlar.
Kapitalizmden fışkıran 'modern hayat', 'tüketme ve sürekli daha çok tüketmeye teşvik', insanları alışveriş merkezlerinin 'doğal, gönüllü üyesi' haline getirdi.

1987 yılını iyi hatırlıyorum. İstanbul'da Galeria açıldığında, ne çok ilgi çekmişti. Galeria'nın üzerine, Akmerkez ve çok sayıda başka örnek eklendi; ardından günümüzde alışveriş merkezlerinden, resmen büyülü dünyalar yaratıldı. Modern insanın, a'dan z'ye yeri geldiğinde, bir tam gününü bile geçirebildiği ortamlar oluştu. İnsanlar doğaldır, bu büyülü dünyada, daha çok alışveriş yapmaya başladı. Bu durum, bilim insanlarının bile dikkatini çekti.
Son olarak Sakarya Üniversitesi'nden, Doç. Dr. Remzi Altunışık ile Araştırma Görevlisi Kazım Mert'in "Tüketiciler Kontrolü Yitiriyor mu?" başlıklı, alışveriş merkezlerinde yaptığı araştırma da, buna dikkat çekiyordu. Çünkü araştırmaya katılan deneklerin sorulara verdiği yanıtlar, AVM'lerin tüketici davranışlarını değiştirdiğini gösteriyordu.
Türkiye'nin farklı illerinde yapılan ankete yanıt veren tüketicilerin yüzde 22.3'ü "ortamın cazibesine göre alışveriş yapıyorum" ifadesine onay verirken, yüzde 17'lik kısmı plansız alışveriş yaptığını belirtiyordu. Tüketicilerden bazıları, alışveriş merkezlerine geldiklerinde, planlarında olmayan çok sayıda ürünü satın aldıklarını belirtiyorlardı.
Bu davranış, ankete katılanların yüzde 78'i için geçerliydi. Bu araştırma, aslında Türkiye'de alışveriş merkezlerinin, 24 yılda geldiği noktayı çok iyi özetliyordu.
Dün bir vesileyle, İzmir'in en önemli, şık alışveriş merkezi Forum Bornova'nın başarılı Genel Müdürü Doğan Alpan ile sohbet ederken, daha öncesinde edindiğim bu bilgiler, zihnimde dolaşıp durdu. KİPA ve İKEA dahil, bünyesinde 126 işletmeyi barındıran, Türkiye'nin en önemli beş AVM'si arasında sayılan Forum Bornova'yı, geçtiğimiz yıl 11 milyonun üzerinde insan ziyaret etmiş. Forum Bornova, beşinci yılına giriyor. Anlayacağınız, mekanı bugüne dek ziyaret eden insan sayısı 40 milyonun üzerinde. Bu rakamlar, alışveriş merkezlerini 'modern hayatın postmodern pazarları' olarak nitelemek için, yeter de artar bile. Peki bu milyonlarca insanın orada bulunan işletmelerde bir yılda harcadığı parayı, merak eder misiniz? Tam 350 milyon TL.
Forum Bornova, Multi Grup tarafından 8'i Türkiye'de olmak üzere, Avrupa çapında yönetilen 41 alışveriş merkezinden biri. Genel Müdür Doğan Alpan, 'Forum Bornova'nın grup içinde, standartlar açısından Avrupa'nın en iyilerinden olduğunu vurguluyor. Alpan'ın yönetim ve iletişim başarısı, dikkat çekici. Bu arada 'acaba, her konuda abartıyı yaşadığımız için, fazlaca mı tutkunuz, milletçe alışveriş merkezlerine' diye, düşünmeden yapamıyorum.