Rumeli'den... Evlad-ı Fatihan diyarı Üsküp'ten... Doğu Anadolu'nun serhat şehri Van'a... 2024'ün son gezisi.
Yılbaşı öncesi Van hareketli.
Vali Ozan Balcı söyledi... Bu yıl İran'dan Van'a 800 bin turist geldi.
İranlı için... Nevruz tatilini, bayramı, yılbaşını Van'da geçirmek bir "statü."
Şehir "yıldızlı" otellerle dolu... 5 yıldız... 4 yıldız. Elite World... Akdamar... Ramada... Dedeman... Tamara... Büyük Urartu... Royal Milano... Van Life... Conforium Hotel Van... Reform. Yeni yıla Van'da girmek isteyen İranlı çok... Ekonomiye can suyu... "Acem bereketi."
***
BİR BAŞKADIR BENİM MEMLEKETİM
Yılbaşı süslemeleri... Kardan adam figürleri... Işıklandırılmış plastik çam ağaçlar... Vitrinlerde, "Yeni yılınız kutlu olsun" yazıları. Yılbaşını kutlama hazırlıkları.
Fakat... Aynı Van'da... Cumhuriyet Caddesi'nde... Afişler göze çarpıyor:
"Ben Müslümanım... Hıristiyan bayramı kutlamam."
Ve... 31 Aralık akşamı için "bir başka etkinliğin" daveti:
"Mekke'nin fethi ve Kudüs gecesi... Saat 19.00'da."
Dikkat ettim... Yılbaşını kutlayacak olanlar ile, "Kutlamam" diyenler arasında en ufak sorun yok... Kimse kimseye karışmıyor... Herkes birbirine saygılı.
***
ALTINA HÜCUM
Türkiye'de... Nüfusuna göre "en çok kuyumcunun olduğu şehir" neresi? İstanbul mu?
Veya... Ankara, İzmir, Bursa, İzmit, Adana mı? Hayır... Benim araştırmama göre Van. Cumhuriyet Caddesi... Adım başı kuyumcu.
Alışveriş canlı. Bizimkiler de altın alıyor, İranlılar da.
"Cumhuriyet altını... Tam altın... Yarım altın" falan değil... Altın kolyeler... Altın bilezikler... 22 ayar. Kuyumcularda öyle takılar var ki... 250 bin lira... 300-500 bin lira.
***
CAN DOSTLARI
Gözleri çift renkli... Sevimli... Van kedisinden söz ediyoruz. Gazeteci dostumuz İkram Kali ile dolaşırken... Bir tabela... Pet shop. Dükkâna girip çıkan çok. Merak... İlgilendim... Sordum:
- Yavru kedi... Kaç lira?
5 bin liradan başlıyor... Bana daha ucuza vereceklerdi. Teşekkürler... Bizim evde var.
***
SURİYELİLER
Van'daki "yabancı" sayısı... 5 bin. Bin 250'si... Suriyeli... Sığınmacı.
Geri kalanı... Afgan... İranlı... Iraklı... Yabancı öğrenci. Soru... Beşar Esad rejimi sona erdi? Suriyeli sığınmacılar ülkelerine geri dönecekler mi?
Hemen dönen yok... Dönmeyi düşünen bile acele etmiyor... "Beklemede."
Dönmeyi düşünmeyen çok... Van'da iş bulmuş çalışıyor... Marangoz... Oto tamircisi... Garson... "Hayatından memnun."
Van'da... "Yabancı düşmanlığı" yok... "Suriyeliler defolup gitsinler" diyeni görmedik... Suriyeli "ara eleman." Ucuz işgücü.
***
YILBAŞI ALIŞVERİŞİ
Şehrin merkezinde... Ana cadde üzerinde... Karşılıklı iki mağaza... İkisinin de sahibi milletvekili... AK Partili.
Kayhan Türkmenoğlu... "Türkmenoğlu" mağazası... Ev eşyaları... Aksesuar. Giren, çıkan, gezen, alışveriş eden çok... Bizimkiler de var, İranlılar da.
Burhan Kayatürk... "Paulmark." Hazır giyim... Kadın, erkek... Çocuk.
Müşteri yapısı... Vanlılar... Ve İranlılar. Radyolog Farnaz Papam ve Mühendis Hooman Ranjbar çiftiyle karşılaştım.
Kendilerine... Ve İran'daki yakınlarına "bir şeyler" alıyorlar... Elbise... Kazak... Gömlek... Palto... Manto. "Yılbaşı geçirmeye" gelmişler.
***
ÇİFT DİLLİ ŞEHİR
İranlılar... Bir kısmı çat pat Türkçe konuşuyor. Bazıları ise... Cep telefonu... Google üzerinden tercüme ile anlaşıyorlar.
Bizimkilere gelince... Lokantacı... Otelci... Çarşıdaki esnaf... İranlı ile konuşma sorunu yaşamıyorlar... Çoğu Farsça öğrenmiş.
Tabelalar... Yemek isimleri... Fiyatlar... Çift dilli... Türkçe ve Farsça.
***
BAVUL TİCARETİ
Dikkat ettim... İranlı var, İranlı var... İranlı'dan İranlı'ya fark var... Şöyle ki:
1. Yılbaşı için gelenler... Otel... Yemek, içki... Müzik... Dans... Vur parlasın, çal oynasın.
2. Bavulla gelenler... Bavul ticareti... Giyim, kuşam... Kozmetik... İran'a taşıyorlar.
3. Kişisel alışveriş... Fakat yanında mutlaka hediye de alıyorlar... Nereden belli derseniz? Aynı kıyafetin farklı boylarını da istiyorlar.
4. Güzelleşmek için gelenler... Güzellik merkezleri... Kuaförler... İranlı kadınların rağbet ettikleri yerler.
***
SİSTEM FARKI
Antalya... Turizmin başkenti... Fakat bölgedeki otellerin neredeyse tamamında... Sistem "her şey dâhil." İstediğin kadar ye, iç... Hepsi "tur fiyatının içinde." Van'a gelince... "Her şey dâhil" diye bir uygulama yok. İranlı... Otelden çıkıyor... Yemeğini lokantada yiyor... Çarşıda alışveriş ediyor.
Gözlemimiz:
İranlı turist, Avrupa'dan gelen turistten daha fazla para harcıyor.
***
YARIN... AYAĞA KALKAN TARİH
Binlerce yıllık tarih... Hurriler... Urartular... Asurlar... Medler... Persler... Büyük İskender... Romalılar... Van, müze gibi bir şehir. Vali Ozan Balcı ile dolaştım... Okullar... Kale... Eski Van... Restorasyonu devam eden tarihi eserler... Yatırımlar... Gençlik merkezleri... Kütüphaneler... Halı sahalar.
Yarın... 2024'ün son yazısı... Van'ı anlatacağım.