Yontma taş devrine kadar uzanan bir tarih... Asurlar... Persler... Büyük İskender... Romalılar... Bizans.
1084... Anadolu Selçuklu Sultanı Süleyman Şah'ın Antakya'yı fethi. 1085... Reyhanlı, Bizanslılardan alındı.
Suriye sınırındayız... Sınırın sıfır noktasında. Açık hava müzesi Reyhanlı'da.
Belediye Başkanı Ahmet Salman Yumuşak'ın söylemiyle: "Reyhanlı... Hatay'da en çok Suriyelinin yaşadığı ilçe... En çok dua alan ilçe."
***
Yanıt yok
Reyhanlı... Cilvegözü sınır kapısına yürüme mesafesinde. İdlib'e 25, Halep'e 40 kilometre.
Lokantalarda, inşaatlarda, tarlalarda çalışan Suriyeli çok. "Dönecek misiniz?" diye soruyoruz.
Çoğunun yanıtı... "Sessizlik... Baş öne eğiliyor."
***
Cemil Meriç Kültür Evi
Yazar... Düşünür...
Sosyolog... Çevirmen... Cemil Meriç... 1916-1987.
Doğduğu evdeyiz... Müze evin müdürü Selma Öztürk ile birlikteyiz... Edebiyat öğretmeni.
Konferanslar veriliyor... Söyleşiler yapılıyor... Cemil Meriç İlim İrfan ve Sanat Günleri düzenleniyor... Öğrenciler, değişik illerden gelenler müze evi geziyorlar.
Bahçe bakımlı... Yemyeşil... Dallarda portakallar. Bahçe duvarlarında... Ünlü düşünürün sözleri:
"Kamusa (Türkçe'ye... Dilimize) uzanan el namusa uzanmıştır."
Diline sağlık... Nur içinde yat büyük usta.
***
Altın sözler
Kültür evinin alt katı... Üst katı... Salonu... Cemil Meriç'in çalışma odası... Duvarlar, bahçenin duvarları gibi, ünlü düşünürün özlü sözleri ile dolu.
Fotoğraflarını çektim... Birkaçını paylaşalım:
Çıkar konuşunca vicdan susar.
Vatanlarını yaşanmaz bulanlar, vatanlarını "Yaşanmaz"laştıranlardır.
Yemin ederim ki, dünyanın bütün toprakları bir tek insanın kanını akıtmaya değmez.
Kendi gerçeğimizi kendi kelimelerimizle anlayıp anlatmak, her namuslu yazarın vicdan borcudur.
Dün tecrübedir, öğren... Yarın tahmindir, planla... Bugün fırsattır, kullan.
Ölmek unutulmaktır... Hatırlandıkça yaşıyoruz.
***
Ensar diyarı
Atatürk Caddesi... Mehmet Akif Ersoy Caddesi... Orgeneral Atilla Ateş (eski Kara Kuvvetleri Komutanı) Caddesi... Suriyelilerin dükkânları çok.
Bizimkilere soruyoruz:
Bizimkilere soruyoruz: - Komşunuzla (Suriyeli esnafla) aranız nasıl?
"Kötü" diyen yok... Suriyeliden rahatsız olan... Komşusunu şikâyet eden yok.
Çok kişiden... "Reyhanlı... Ensar şehri" sözünü dinliyoruz.
İlginç... Belediye Başkanı Ahmet Salman Yumuşak ile makamında çay içerken... O da aynı şeyi söylemişti:
- En çok Suriyeliyi ağırlayan ilçeyiz... Ensar kentiyiz.
İslam tarihi... Mekke'den Medine'ye göç... Göç edenlere yardımcı olan Medineli Müslümanlara... "Ensar" denilmiş.
Reyhanlı halkı... Kadınıyla, erkeğiyle... Yerinden yurdundan kopup Türkiye'ye sığınan insanları kardeş biliyor... Dışlamıyor... İncitmiyor, ekmeğini bölüşüyor.
Sığınmacı nefreti... Sığınmacı düşmanlığı... "Defolup gitsinler" üslubu... Ensar diyarı Reyhanlı'da yok... Hiç yok.
***
Resmi rakamlar
Geldim... Çiçekle karşıladılar... Teşekkürler. Kaymakam Yasin Öztürk ile birlikteyiz.
- Sayın kaymakam... Nüfusunuz ne kadar? Kaç misafiriniz var?
- Nüfus 118 bin... Suriyeli sığınmacı da 57 bin... Bundan 3 yıl önce 147 bin Suriyeli vardı... Bunlar devletin resmi rakamları.
***
Ve... Başkanın rakamları
Ahmet Salman Yumuşak... 3 dönem muhtarlık... Şimdi Belediye Başkanı... Dedi ki:
Evet... Adrese kayıtlı sığınmacı nüfusu 57 bin... Fakat... Gerçekte 200 bin Suriyeli var.
Hatay... Yeni kayıtlara kapalı... Kaydı başka ilde olup da Reyhanlı'ya gelen çok... Mersin'den... Osmaniye'den... İstanbul'dan...
Hatay'da depremden en az zarar gören ilçeyiz... 11 can kaybı... Allah acıdı, fazla bina yıkılmadı... Diğer ilçelerden depremzedeler buraya geldi.
Yani... Diyeceğim o ki... Nüfusumuz 300 binin üzerinde.
***
Gözlem
Kaymakam Yasin Öztürk, Belediye Başkanı Ahmet Salman Yumuşak... Halkın içindeler. Çarşı pazar dolaşıyorlar... Halkı dinliyorlar... Suriyelileri de... Belediye Başkanı Ahmet Yumuşak'ın Arapça'sı iyi.
Onlarla gezdik... Birkaç gözlem:
Suriyeliler... Esnaflıkları iyi... Sanki doğuştan esnaflar... Müşteriye saygılılar. El sanatları... Marangozluk... Taş ustalığı... Oto tamirciliği... Onların işi.
Sokak anketi... Soruyoruz... "Nerelisin?"
Kimi "Halepliyim" diyor... Kimi "Humusluyum... Lazkiyeliyim." Çocuklara gelince... Durum çok farklı... İlginç. Çoğu... "Buralıyım" diyor.
Burası... Doğduğu yer... Reyhanlı.
***
Dönmek yok... Yarın...
Hatay... 6 Şubat 2023... Asrın depreminde en ağır yarayı alan şehrimiz... 24 bin 220 can kaybı... 84 bin 119 ev ve işyeri yıkıldı. Buraya gelip de Vali Mustafa Masatlı'yı ziyaret etmeden... Depremde yıkılan yerleri dolaşmadan... Yapılan hastaneleri, okulları, konutları görmeden dönmek olmaz. Yarın.