Türkiye Büyük Millet Meclisi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın konuşması ile yeni yasama yılına girerken;
Anayasa üzerine bir ufuk turu, atölye çalışması, zaman tüneli gezintisi.
1876'dan bugüne... Anayasa hep tartışıldı... Hala tartışılıyor.
Bitmeyen senfoni dememiz ondan.

***

İlk Anayasa

Osmanlı dönemi... Mithat Paşa ve arkadaşları tarafından Anayasa hazırlandı.
Ve İkinci Abdülhamit'e kabul ettirildi.
Vatandaşın ise bundan haberi yok.
Zira... Anayasa, tabandan/halktan gelen toplumsal hareketin sonucu olarak değil, yukarıdan gelen bir hareketle yapıldı.
Yani... Empoze... Dayatma...
Daha sonraki Anayasalar gibi.

***

Millet olmadan... Asla

Osmanlı'nın yıkılışı... Yeni Türkiye'nin kuruluşu dönemi.
1921 ve 1924... Teşkilatı Esasiye Kanunları... Anayasa.
Onlar da empoze... Dayatma.
Olağanüstü şartlar... Savaş... Savaş sonrası... Bağımsızlık mücadelesi... Anayasa'nın tartışılacağı bir ortam yok.
Sonuç... Anayasalarımızın tamamı millet iradesinin... Milli iradenin ürünü değil.

***

1961 Anayasası

Darbe... 27 Mayıs 1960 sonrası Anayasa yapıldı... 1961.
Kampanya... Tek ayaklı... Anayasa'yı övmek serbest... Eleştirmek yasak.
Darbenin lideri Orgeneral Cemal Gürsel, "Anayasa'ya kırmızı oy vermek vatana ihanettir" dedi.
Kampanya sürecinde mehter takımı... Folklor ekipleri... 60'ıncı Tümen Bandosu... İstanbul'un çeşitli yerlerinde gösteriler sergiledi. Korkunun dağları beklediği dönem... Başbakan Adnan Menderes ve iki bakan asılmış... Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve bakanlar, milletvekilleri Kayseri Cezaevi'nde.
Bu koşullarda Anayasa... Dayatma... Zorlama... Empoze.

***

1982... Daha dün gibi

Darbenin lideri Orgeneral Kenan Evren il il dolaşıyor... Mitingler... Anayasa'ya "evet oyu" istiyor.
Bir günde iki miting yaptığı bile oluyor.
Örneğin... 1 Ekim 1982... Önce Burdur mitingi:
"Bir takım menfi düşünceli kişiler, bayram tebriklerinin arkasına, 'Anayasa'ya hayır deyin' diye yazıyorlar... Bunları bize gönderin ki, anarşistlerle mücadele ettiğimiz gibi, bunlarla da mücadele edelim."
Aynı gün... İkinci miting... Isparta:
"Anayasaya hayır deyin" diyenlerden bir kısmı bu memleketi parçalamak, bölmek ve dış güçlere satmak isteyenlerdir... Bunu iyi bilesiniz."
(Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in Söylev ve Demeçleri... TBMM Basımevi.)

***

Şaka gibi
Diyanet İşleri Başkanlığı'nın, "Anayasa'ya evet oyu verin" çağrısında bulunduğunu... Biliyor muydunuz?
Sözlü değil... "Yazılı çağrı."
Diyanet İşleri Başkanlığı... 1 Temmuz 1961'de... Anayasa'ya destek çağrısında bulundu.
Anayasa, 9 Temmuz'da halkın onayına sunuldu.
Şaka değil... Gerçeğin ta kendisi.

***

Tarihi tutanaklar

Türkiye Büyük Millet Meclisi... Başkanlık Divanı toplantı salonu... 22-23 Şubat 1993.
Katılanlar... TBMM Başkanı Hüsamettin Cindoruk ve siyasi parti genel başkanları.
Başbakan Süleyman Demirel... Erdal İnönü... Bülent Ecevit... Necmettin Erbakan... Deniz Baykal... Muhsin Yazıcıoğlu... Ahmet Türk... Ve diğerleri.
Toplantıdan notlar sunacağız... Kim ne söylemişti?
Konuşmalar tutanaklarda... Ses kayıtları da var... Hepsi TBMM'de... Arşivlerde.

***

Kara gözlük

Erzurum... Devlet Başkanı Kenan Evren meydanda... Üzerinde üniforma.
Anayasa'nın kabulü için oy istiyor... Anayasa kabul edilince, kendisi de Cumhurbaşkanı olacak.
Söylediği bir cümle... Ertesi gün, gazete manşetlerinde:
"Anayasa'ya karşı çıkanlar, gözlerine kara gözlük takanlardır."

***

Sadettin Bilgiç

Ulaştırma Bakanlığı yaptı... Ve Millî Savunma Bakanlığı.
Darbe... Zincirbozan'a sürgüne yollandı.



Anılarını yazdı... "Hatıralar" Boğaziçi Yayınları.
Sayfa 297... Koca Reis Dr. Sadettin Bilgiç, soruyor:
"1962 ve 1982 referandumlarının, Saddam referandumundan ne farkı var?"

***

Süleyman Demirel

Türkiye'nin bir Anayasa sorunu vardır.



Türkiye Cumhuriyeti uzunca zamandır bir Anayasa sorunuyla karşı karşıyadır.
Ülkenin bir demokratik Anayasa'ya kavuşması lazımdır.

***

Bülent Ecevit

1982 Anayasası'nı Türk toplumunun demokrasi özlemiyle bağdaştırmak olanaksızdır.



Yeni Anayasa, tümüyle yeni bir Anayasa hazırlanması zorunludur.

***

Muhsin Yazıcıoğlu

1982 Anayasası tümüyle değiştirilmelidir.
Bu Anayasa, milletimizin meşru Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından hazırlanmadığı için, milletin iradesini yansıtmadığından ve millete güvenmeyen bir mantıkla hazırlandığından, yasakçı bir anlayışla gerçekleşmiştir.



Devlet, millet için vardır.
Anayasa da milleti, devletine karşı korumak için hazırlanır.

***

Bu nasıl yemin?

Milletvekili yemininden söz ediyoruz... Türkçe açısından kötü bir metin... Bir Türkçe öğretmenimiz, acaba, bu metni kaleme alana, hangi notu verir?
Yemin... 59 kelime. Kelimelerin 33'ü yabancı kökenli. Yemin metninde tam 11 kez "ve" kelimesi var. Yıllardır TV'lerde, yemin törenlerini izliyorsunuz... Milletvekillerinin çoğu kâğıda bakarak bile okumakta zorlanıyorlar.

***

Nokta

Öyleyse... Yeni-sivil bir Anayasa'ya karşı çıkmak neden? "Anayasa'nın ilk dört maddesi değişebilir" endişesinden mi? Geçiniz... Bunlar, postallı demokratların saf sataları. Büyük Atatürk, laik ve modern Türkiye'nin temellerini öylesine güçlü, öylesine sağlam attı ki... Aradan asırlar... Binlerce yıl da geçse... İlk dört maddenin virgülüne bile kimse dokunamaz... Nokta.