Karadeniz'de... Ordu, Giresun, Rize'de... Ve elbette Trabzon'da gündem, günlük hayat.. Çocukların eğitimi... Ve ekonomi.
Ekonomi, Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Erkut Çelebi'nin söylemiyle... 4 ayaklı:
"Çay... Fındık... Turizm... Ve balık."
Dolaştığımız yerlerde sorun da dinledik... Şu anda en önemli sorun... "Çalıştıracak işçi bulamamak."
TSO Başkanı Erkut Çelebi'ye takıldık:
- Ankara, Malatya, Yozgat, Niğde, Uşak... Nereye gitsek milet, işsizlikten yakınıyor... Karadenizli, 'İşçi bulamıyoruz' derken, şaka mı yapıyor?
- Hayır... Şakayı severiz ama bu dediğimiz şaka değil... Eleman bulamıyoruz... Çalışmak isteyen buyursun gelsin.
***
Herkes işine bakınca
Vali Aziz Yıldırım'a sorduk... Trabzon'da ne kadar yabancı var? Afgan... Suriyeli... Başka ülkelerden?
Aldığımız yanıt "14 bin."
Karadenizli ile yabancıların uyumuna gelince...
Vali Yıldırım, "Sorun yok" dedi:
- Suriyeli, fındık topluyor... Gürcistan'dan gelen çay topluyor... Afganlar, hayvancılık yapıyorlar... Hiçbir sorun çıkmıyor.
***
Valilik'te "açık kapı"
Aziz Yıldırım... Trabzon Valisi... Dolaşmayı seviyor... Vakfıkebir, Çaykara, Of, Sürmene, Akçaabat...
Herkesi dinliyor... Makam odasının kapısı açık.
Çay veya fındık üreticisi de geliyor, sivil toplum lideri de, esnaf da.
Trabzon'daki yabancıların temsilcileri de.
Yabancılardan kastımız turistler değil.
Afganlar... Gürcüler... Suriyeliler... Çalışmaya... Çay, fındık toplamaya gelenler.
TSO Erkut Çelebi, "Derdimiz çalıştıracak eleman bulamamak" diye, yakınmakta haklı.
***
Uçurum
Fındık... Karadeniz'in Doğu'sunda da, Batı'sında da en çok konuşulan konulardan.
Doğu ile Batı arasında, üretim açısından, uçurum var.
Gazetelere manşet bile oluyor.
Örneğin... Kuzey Ekspres Gazetesi... Okuyalım:
Zonguldak, Trabzon'u üçe katladı.
Fındık üretiminde Doğu-Batı uçurumu.
Rekolte... Trabzon'da dekar başına 60 kilo, Zonguldak'ta ise 170 kilo.
***
Trabzon yaşlandı mı?
Eyyüp Ergan... Trabzon Ticaret Borsası Başkanı.
"Trabzon yaşlandı" diyerek, söze başladı:
Fındığın ana üretim bölgesiyiz... Fakat ağaçlarımız yaşlı... Bahçelerin yenilenmesi, makineli tarıma geçilmesi şart... Üretim her geçen yıl azalıyor... Mutlaka, bunun önüne geçmeliyiz.
***
Klasik tartışma
Fındık fiyatı... Bitmeyen tartışma... Mitingler bile yapılır... Her dönemde.
Hükümet... Bir fiyat açıklar.
Muhalefet... "Az" diye bağırmaya başlar... Basın toplantıları... Protestolar.
İktidarda Demirel olmuş, Ecevit olmuş, Özal olmuş, Erbakan olmuş... Fark etmez.
Bu yıl, en düşük fiyat, 130 lira olarak açıklandı... Çeşitli desteklerle ortalama 133 lira.
Muhalefet az buldu... "160'tan aşağısı olmaz" diye tutturdu.
Karadenizli... Ne diyor?
Ordu Ticaret Borsası Başkanı Ziver Kahraman dedi ki:
- Fiyat, iyi olmasına iyi de... Fiskobirlik, üreticinin parasını geç ödüyor... 45 gün sonra... Daha erken ödese üretici bayram yapacak.
***
Hesap, kitap
Trabzon Ticaret Borsası kalabalık... Gelen giden çok... Fındık üreticileri de.
Sorduk... "Haliniz nedir?" diye.
Başkanları konuştu... Eyyüp Ergan:
Verilen fiyatı üretici de iyi karşıladı, sanayici de.
Muhalefet, 160 liradan söz ediyor... Kim istemez ki... Fakat açıklanan fiyatın dünya piyasası ile örtüşmesi lazım... Eğer 160 olsaydı, sanayici fındık satışında çok zorlanırdı... Bu, bir hesap, kitap işi.
***
Rize denilince... Çay
Bayram Ali Kavalcı... Yılların gazetecisi... Bölgenin kanaat önderlerinden...
"Çay üreticisi biraz sıkıntı yaşadı" diyerek, söze başladı:
Bir işçi, günde, 300 kiloya yakın çay toplar... Hangi yaprak toplanacak, hangisi toplanmayacak bilir.
Fakat... İşçi bulunamıyor... Mecburen motorla toplanıyor... Makineyle... Makine, günlük 1 ton çay topluyor.
Çaykur'a, planlanandan fazla yaş çay gelince... Sistem tıkanıyor... Özel sektör, çayı daha ucuza almaya başlıyor.
Çay, 3 defa toplanır... Birinci sürgün, ikinci sürgün, üçüncü sürgün... İlk iki sürgün toplandı... Şimdi bütün umutlar üçüncü sürgünde... Fiyatın yükselmesinde.
Eskiden, dördüncü sürgün diye bir şey bilinmezdi... Geçen yıl makineli toplamaya geçildi... Ve özel sektör, dördüncü sürgünü de almaya başladı.
***
Özet
Hasan Çakırmelikoğlu... Sanayici... Giresun Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı.
Giresun ekonomisinin can suyu olan fındık için dedi ki:
"Geçen yıldan iyi." Bu üç kelime... Karadeniz'de dinlediklerimizin özeti.
***
İhracat balığı
Eskiden... Balık denilince önce hamsiden söz edilirdi... Sonra diğer balıklardan.
Şimdi ise... Somondan söz eden çok... Kafes balıkçılığı.
Lokantalarda... Somona rağbet pek yok.
Öyleyse... Bu balık kafesleri... Bu somon üretimi neden?
Nedeni ihracat.
Pek çok ülkeye... En başta da Japonya'ya.
***
Arkası yarın
Karadeniz notlarına yarın devam edeceğiz.
Bugün noktayı koyarken, Temel fıkrası paylaşalım.
Karadenizli... Uyduruyor, anlatıyor ve gülüyor... Kendisiyle dalga geçecek kadar rahat... Esprili.
Akşam... Temel, eve gitmiş... Karısı Fadime yok... Merak etmiş.
Biraz sonra kapı açılmış... Karısı içeri girmiş:
- Fadime neredeydin? Seni çok merak ettim.
- Güzellik salonundaydım?
- Ne oldi? Sana sıra gelmedi mi?