Odunpazarı'nda... Dolaşırken... Bir ara sokakta... Gürtekin Sokak... Anaokulu gördük... Bahçe kapısında renkli harflerle okulun adı yazılı:
Adnan Menderes Anaokulu.
Menderes'in "N" harfi düşmüş.
Okulun girişinde... Duvarda... Eskişehir-Odunpazarı Adnan Menderes Anaokulu yazısı var.
Başbakan Menderes, 27 Mayıs 1960 darbesinden önce 2 gün Eskişehir'de konaklamıştı.
Ve... Son mitingini... Son konuşmasını Eskişehir'de yapmıştı.
Anaokulunu görünce... Siyasetin karanlık zaman tünelinde, derin düşüncelere daldık.
***
Yakıştı mı Özgür Bey?
Özgür Özel... Siyasette deneyimli... Kürsüde heyecanlı... Kampanya sürecinde kendisinden hiç beklenmeyen bir konuşma yaptı:
Gecenin 3'ünde telefon çaldı desinler... Darbe oluyor desinler... Ayağa kalkar fırlarım.
Ama... Derlerse ki gençler yapıyor... Ama bütün partideki gençler.
40 yaşın üzerindeki bütün siyasiler tasfiye olacak... Ben o darbeye teslim olurum...
Gereksiz... Dikkatsiz... Demokrasiye inanmış, defalarca seçim sandığından çıkmış Özgür Özel'e yakışmayan sözler.
Keşke söylemeseydi.
***
Demir Lady'den siyaset dersi
Margaret Thatcher... İngiltere'de... 15 yıl Muhafazakâr Parti Genel Başkanlığı... Ve yıllarca (1979-1990) Başbakanlık yaptı.
Anılarını yazdı:
"Demir Lady'nin Anıları... Başbakanlık Yılları."
Thatcher, her sabah ne yaptığını anlatıyor:
Meclis, parti ve basın danışmanıyla toplantı... Medya bugün bana neler sorabilir? Hangi soruya, ne yanıt vermeliyim? Bugün nerede, neler söylemeliyim?"
Demir Lady'nin anıları... Siyasetçiler için, derslerle dolu "başucu kitabı."
***
Nokta
Uzatmayalım... Sözü şöyle bağlayalım;
Siyasetçi sadece ne söyleyeceğine değil... Ne söylemeyeceğine de dikkat etmeli.
***
Al sana derin devlet
Başbakan Adnan Menderes'in miting konuşması... Hepi, topu 7 dakikadır.
Aslında... Menderes uzun konuşacaktır... Hazırlıklıdır.
Fakat... Konuşmasının 7'nci dakikasında... Hoparlörler susuverir.
Zira... Bilinmeyen eller, kabloları kesmiştir.
Kimler mi? Elbette 2 gün sonra darbe yapacak olanların, seçim meydanındaki uzantıları... Derin devlet maşaları...
***
Son miting... Son konuşma
Eskişehir... 1960... Nüfus 210 bin.
Başbakan Adnan Menderes'in son mitingi... 25 Mayıs 1960... Çarşamba... Meydandaki kalabalık... 150 bin.
Belli ki bütün bölge... Komşu iller, ilçeler Eskişehir'e akmış... Bilecik... Afyon... Kütahya.
Ve... Menderes'in konuşmasından birkaç satır başı:
Çok sevgili vatandaşlarım.
Yolumuz, seçim yoludur.
Serbest seçim yoludur.
Hürriyet ve demokrasinin memleketimizde yerleştirilmesi yoludur.
Şayet büyük Türk milletinin olgunluğuna ve demokrasinin faziletine inanmakta isek, iktidara gelmenin ve iktidardan gitmenin, seçimden başka bir yolu olmadığını kabul etmemiz lazım.
***
Kuyruklu yalan
Eskişehir... Tarih, kültür, turizm... Konaklayacak tesis çok... Tasigo Otel... Dedeman... Anemon... Ramada... Nova Vista... Lidyapark... Otel çok.
Ve... 1960 Türkiye'si... Eskişehir'de... 5 yıldızlı otel ne gezer? Toplantı salonu, yemek salonu nerede?
Başbakan... Gece, şeker fabrikası lojmanında konaklar.
25 Mayıs... Sabotajın yapıldığı, mikrofonun kablosunun kesildiği günün akşamı... Başbakan Menderes onuruna yemek... Şeker fabrikası salonu.
Yemekte... Eskişehir Garnizon Komutanı Tuğgeneral Bedii Kireçtepe de vardır.
General... Başbakan'a karşı elbette saygılıdır... Kapıda karşılar... Kapıya kadar uğurlar... Esas duruştadır.
Ama... Aynı general... 2 gün sonra... 27 Mayıs 1960'ta... Eskişehir Örfi İdare Komutanı Tuğgeneral Bedii Kireçtepe imzasıyla... Bildiri yayınlanır:
Bütün hükümet erkânı ve Demokrat Parti başkanları yabancı memleketlere kaçarken yakalanmışlardır.
Beraberlerinde 12 uçak dolusu altın, mücevher ve parayı kaçırmakta iken yakalandılar.
Yalan... Katmerli yalan... Kuyruklu yalan... Her dönemin şifa bulmaz hastalığı... Dün vardı, bugün yine var.
***
Kırmızı çizgiler
Sağlıklı bir demokrasinin olmazsa olmazları... Kırmızı çizgileri... Bazı ilişkilerin yerli yerine oturtulması:
Siyaset ve asker... Siyaset ve din... Siyaset ve para... Siyaset ve medya ilişkileri...
Bu ilişkiler düzenlenmedikçe... Demokrasideki aksaklıklar, topallıklar, para sayma makinesinde TL, dolar, euro saymalar... Kirli siyasi pazarlıklar devam eder gider.
Darbeler... Muhtıralar... Hepsinin de gerisinde siyaset asker ilişkilerindeki civata gevşekliğinin rolü yok mu?
***
Çok şükür
Türkiye... Çok ağır bedeller ödedikten sonra... Ülkeyi gerileten müdahalelerden sonra... İdamlardan, kan ve gözyaşından sonra;
Nihayet... Çok şükür... Asker ve siyaset ilişkisini bir sisteme... Düzene... İşleyişe oturttu.
Zaten... Büyük Atatürk'ün de istediği buydu:
"Askerin siyasete karışmaması."
Unutmadan...
Askerin siyasete karışması Cumhuriyet'ten önce de yaşandı...
Sonuç... Balkanlar'ın kaybı.
Faturası ağır olmadı mı?
***
Başbakan'a "el işareti"
Başbakan Adnan Menderes'in son yurt gezisinden... Eskişehir'den devam edelim.
Başbakan'ın uçağı Eskişehir'e iner.
Askeri Havaalanı ile miting meydanı arası... 3 kilometre.
Yolun kenarında bazı havacı subaylar vardır.
Tam Menderes'in aracının geçeceği sırada... Ve Başbakan, subayları selamlamak isterken;
Hiç beklenmedik bir şey olur:
Subaylar... Menderes'e el işareti yaparlar... Tahmin edersiniz... Çirkin, müstehcen işaret.
Sonra da... Arkalarını dönüp hızla uzaklaşırlar.
Darbenin hemen öncesi bunlar yaşanınca...
Darbeden sonra iş... Yassıada'da Menderes'in tokatlanmasına... İdamlara kadar gidecektir.
***
Yarın... Seçim... Siyaset... Hasan Polatkan
Bugün Eskişehir'den seçim... Ekonomi...
Güncel siyaset notları yazacaktık.
Ama... Bir sokak arasında... Adnan Menderes Anaokulu'nu görünce... Zaman tünelinde kayboluverdik.
Yarın... Eskişehir'den yazmaya devam edeceğiz.
Sadece seçimden değil... Eskişehir'in demokrasi şehidi... İdam sehpasında can veren Hasan Polatkan'dan da söz edeceğiz.