Cumhurbaşkanı Erdoğan, pazar günü Meclis'in yasama yılı açılış konuşmasında, "Yeni Anayasa" ihtiyacından söz ederken, "Uzlaşma" dedi... Ve toplumun bütün kesimlerinin katkısını istedi.
Doğrusu da bu.
Anayasa gibi önemli bir konu, büyük buluşmayı gerektirir.
Erdoğan, 18 Mart 2003'te de... İlk hükümetinin programını Meclis'te okurken benzer sözler söylemişti:
"Anayasa'nın hazırlanmasında, kendi fikirlerimiz kadar, muhalefet partilerinin ve tüm toplumsal kesimlerin katılımını en etkin biçimde sağlama çabası içinde olmaya söz veriyoruz."
Aradan geçen 20 yıl içinde büyük buluşma... Toplumsal uzlaşma sağlanamadı.
Dileğimiz... Cumhuriyet'in 100'üncü yılında Türk siyasetinin yeni... Sivil... Özgürlükçü... Katılımcı Anayasa yapmayı başarması.
***
'İŞTE BÜTÜN MESELE'
William Shakespeare'in ünlü eserinde Hamlet'in söylediği unutulmaz söz:
Olmak ya da olmamak. (To be or not to be.)
Türk siyasetinde, maalesef, diyalog işte böyle... Olmak ya da olmamak gibi değerlendiriliyor.
Bazen olabiliyor... Ama çok az.
Keşke diyalog kültürü kurumsallaşabilse.
***
PERESTROİKA
Mihail Sergeyeviç Gorbaçov... Sovyetler Birliği'nin son lideri.
Değişim... Açılım... Yeniden yapılanma konusundaki görüşlerini açıkladığı kitabının (Perestroika) önsözünde der ki:
Buluşup konuşmalıyız.
Sorunları, düşmanlıktan çok, bir işbirliği ruhu içinde ele almalıyız.
Herkesin benimle hemfikir olmayacağının farkındayım.
Aslında, ben de, değişik konular hakkında başkalarının her söylediğini kabullenecek değilim.
Bu da diyaloğu daha önemli yapıyor.
***
İSİM SIRALAMASI
Türk siyasetinin bu örnek buluşmasında konuşanlar isim isim, konuşulanlar kelime kelime kayıt altına alındı.
Anayasa Değişim Tutanakları adı altında kitap olarak basıldı.
Sayfa iki... Katılanların isimleri yazılı.
Biz, isim sıralamasını kitaptan aldık.
Unutmadan... Kitap 318 sayfa.
Eksik olmasın... Hüsamettin Cindoruk yollamıştı.
***
DİYALOG 1993
Dile kolay... Tam 30 yıl önce... 22 Şubat 1993... Pazartesi.
Türkiye Büyük Millet Meclisi... Başkanlık Divanı Toplantı Salonu...
TBMM Başkanı Hüsamettin Cindoruk başkanlığında büyük buluşma.
Katılanlar... İşte tam liste:
Süleyman Demirel... Doğru Yol Partisi Genel Başkanı... Başbakan.
Mesut Yılmaz... Anavatan Partisi Genel Başkanı.
Erdal İnönü... Sosyal Demokrat Halkçı Parti Genel Başkanı... Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı.
Necmettin Erbakan... Refah Partisi Genel Başkanı.
Deniz Baykal... Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı.
Bülent Ecevit... Demokratik Sol Parti Genel Başkanı.
Ahmet Türk... Halkın Emek Partisi Genel Başkanı.
Faruk Demirtola... Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkan Yardımcısı.
Muhsin Yazıcıoğlu... Büyük Birlik Partisi Genel Başkanı.
Aykut Edibali... Millet Partisi Genel Başkanı.
***
TARİHİ TUTANAKLAR
Süleyman Demirel:
Türkiye'nin bir Anayasa sorunu vardır.
Bu Anayasa sorunu çeşitli şekillerde dile getirilmiştir.
Hemen hemen bütün siyasi partiler, Anayasa'nın yapılış şeklinden başlayarak içeriğine kadar giden eleştirilerde bulunmuşlardır.
***
MUHSİN YAZICIOĞLU
Konuşması uzun... Birkaç satırbaşı:
1982 Anayasası tümüyle değiştirilmelidir.
Milletine güvenmeyen bir Anayasa'dır... Milletin değerlerine düşmanca davranmıştır.
Devlet, millet için vardır ve Anayasa da milleti devletine karşı korumak için hazırlanır.
Bu Anayasa demokratik açılıma engeldir.
Mevcut Anayasa, birlik adına, insanlarımızı bölmeye sebep olmaktadır.
***
BÜLENT ECEVİT
Anayasa Değişim Tutanakları... Sayfa 27:
"1982 Anayasası'nı, Türk toplumunun demokrasi özlemiyle bağdaştırmak olanaksızdır."
Ecevit, Anayasa değişikliği istemiyor.
"Tümüyle yeni bir Anayasa" istiyor. Sayfa 73.
***
DENİZ BAYKAL
Meclis'teki toplantıda konuştuktan hemen sonra... 3 Mart 1993'te... TBMM Başkanlığı'na, Anayasa konusunda CHP'nin görüşlerini açıklayan yazı gönderiyor.
Toplam beş sayfa... Giriş cümlesi:
"1982 Anayasası gerek hazırlanışı, gerekse özü ve içeriğiyle demokratik olmayan bir Anayasa'dır."
Deniz Baykal, Anayasa'da sınırlı düzenlemelere karşı.
Yazının üçüncü paragrafının son cümlesi:
"Bu Anayasa, temel anlayışı, yapısı, dili ve yazılışı bakımından tümüyle yeniden elden geçirilmeli ve yazılmalıdır."
***
İNÖNÜ-GÜRKAN
Meclis'teki toplantı bir günde bitmiyor.
İkinci güne sarkıyor... 23 Şubat 1993 Salı.
Sosyal Demokrat Halkçı Parti adına ilk gün toplantıya katılan ve konuşan Genel Başkan Erdal İnönü.
İkinci gün ise... SHP Meclis Grup Başkan Vekili Aydın Güven Gürkan katılıyor.
Sonra da... SHP, Meclis Başkanlığı'na kapsamlı bir Anayasa Uzlaşma Taslağı gönderiyor.
Sunuş... Ve ilk cümle:
"SHP, ilke olarak yeni bir Anayasa'dan yanadır."
***
YETER Mİ?
Tutanakların tamamını yazmak bir yana, özetlesek bile günlerce sürecek yazı dizisi olur.
Noktayı koyarken... Dikkatimizi çeken bir özelliği aktarmalıyız:
1993'ün muhalefet liderleri, yeni/sivil bir Anayasa özleminde günümüz muhalefetinden fersah fersah ilerideler.