Demokrat Parti Genel Başkanı ve Başbakan Adnan Menderes, idam edildi... 17 Eylül 1961.
28 gün sonra... Silahların gölgesinde... Genel seçim yapıldı... 15 Ekim 1961.
Beklenen... "Formülün" işlemesiydi:
Formül... Ordu+CHP=İktidar.
Fakat... Evdeki hesap, çarşıya uymadı... Millet, "formülü" yırtıp attı.
***
Dünü unutma
Sürekli, "dikiz aynasına" bakan, kaza yapar.
Bu nedenledir ki... Özellikle siyasette...
"Düne takılıp kalmamak...
İleriye bakmak" gerekir.
Ama... "Dünü unutmamak" da şart.
"Dünü" iyi bilmeyen, bugünü nasıl değerlendirecek, yarının yol haritasını nasıl çizecek?
***
Merhaba koalisyon
Sandıklar açıldı... Oylar sayıldı:
Birinci... Cumhuriyet Halk Partisi... Yüzde 37.6... 173 milletvekili.
İkinci... Adalet Partisi... Yüzde 34.8... 158 milletvekili.
Üçüncü... Yeni Türkiye Partisi... Yüzde 13.7... 65 milletvekili.
Dördüncü... Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi... Yüzde 14.00... 54 milletvekili. Unutmadan... Adalet Partisi ile Yeni Türkiye Partisi, "Demokrat Parti tabanından oy aldılar." Türkiye, "koalisyonla" tanıştı... Hoş geldin siyasi istikrarsızlık.
***
Hayal kırıklığı!
Seçimden sonra... 27 Mayıs 1960 darbesinin lideri, Orgeneral Cemal Gürsel, dedi ki:
- Akıl ve hayale gelmeyecek bir durum... Ben CHP'nin daha fazla milletvekili çıkaracağına inanıyordum.
***
Yeni darbe protokolü
Cunta... Generaller... Seçimin sonucunu beğenmediler. İstanbul'da... Yıldız-Harp Akademisi'nde toplandılar... 21 Ekim 1961... Saat 14.30.
"Yeni bir darbe yapılmasını" kararlaştırdılar.
Bir, "protokol" yazıp imzaladılar.
Birinci madde:
"Türk Silahlı Kuvvetleri, 15 Ekim 1961 günü yapılmış olan seçimlerden sonra gelecek yeni Türkiye Büyük Millet Meclisi toplanmadan önce duruma fiilen müdahale edecektir."
***
'Çankaya' zirvesi
Millet... "Yeniden demokrasi" istiyor.
Ordunun içinde, "cuntalar" var... Yeni bir müdahale yanlıları.
Ortalık toz duman.
Ve... Çankaya Köşkü'nde, "Zirve." Orgeneral Cemal Gürsel'in başkanlığında... 24 Ekim 1961.
Katılanlar... Siyasi parti genel başkanları... Genelkurmay Başkanı... Kuvvet komutanları.
Saatlerce süren görüşme... Ve ardından imzalanan bir protokol:
1. Partiler, "Cumhurbaşkanlığı için" aday göstermeyecektir.
2. Liderler, "Orgeneral Cemal Gürsel'in Cumhurbaşkanı seçilmesi için" çalışacaktır.
***
Başgil'e tehdit
Önemli bir ayrıntı... Bu süreçte, Samsun Senatörü Prof. Ali Fuat Başgil, "Halktan... Adalet Partisi ile Yeni Türkiye Partisi milletvekilleri ve senatörlerinden gelen yoğun istek" üzerine Cumhurbaşkanlığı'na adaylığını açıkladı.
Sonra... Başbakanlığa çağrıldı.
"Tehdit" edildi.
Adaylıkta direnirse, "can güvenliğinin olmayacağı" söylendi.
Ve... Prof. Başgil... Sadece adaylıktan çekilmedi, senatörlükten de istifa etti.
***
Orgeneral Cumhurbaşkanı
Nihayet... Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı...
Darbeden 17 ay sonra... 25 Mayıs 1961.
Kürsüye... Cemal Gürsel çıktı... "Orgeneral üniformasıyla."
Meclis'i... "İkinci Cumhuriyet'in, Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin sayın üyeleri" diyerek açtı.
607 milletvekili ve senatör, "Cumhurbaşkanlığı seçimi için" oy kullandı.
Bütün baskılara rağmen, "156 boş oy" çıktı.
Ve... Darbenin lideri Cemal Gürsel... Cumhurbaşkanı.
***
Millet sahip çıktı
Darbe... Yassıada'da komik gerekçelerle idam kararı veren mahkeme...
Menderes'in asılması... Ancak... Millet... 15 Ekim 1961 seçimlerinde... "Yassıada'da, Adnan Menderes'i aslanlar gibi savunan avukatları", milletvekili seçti...
Burhan ve Orhan Apaydın kardeşler... Ertuğrul Akça... Talat Asal... Ferruh Bozbeyli... Seyfi Öztürk... Arif Atalay... Selçuk Aytan... Alpdoğan Şen.
***
Akrabalar TBMM'de
Yassıada'da yargılanan... Hapse atılan, Demokrat Parti milletvekillerinin (Bakanlık yapanlar da vardı) 33 akrabası... "Milletvekili seçildi... Meclis'e girdi."
Samet Ağaoğlu'nun eşi Neriman Ağaoğlu gibi. Celal Yardımcı'nın kardeşi Veysi Yardımcı gibi. Hayrettin Erkmen'in kardeşi Nizamettin Erkmen gibi.
***
Mülki idareden Meclis'e
Darbe... Yeşil ekini biçer gibi... "Siyaseti... Yetişmiş kadroları... Bürokrasiyi" biçti... Sildi, süpürdü.
"Sen misin, Demokrat Parti döneminde valilik yapan? Defol git... Ver bakalım hesabını."
Ama halk... Darbenin, "biçtiği" valilerden 13'ünü... 1961 seçimlerinde, Parlamento'ya, vekil olarak gönderdi.
Bursa Valisi İhsan Sabri Çağlayangil... Hatay Valisi Ahmet Topaloğlu... Elazığ Valisi İlhami Ertem... Gümüşhane Valisi Kadri Eroğan... Adana Valisi Turhan Kapanlı... Ağrı Valisi Rahmi Sanalan... Erzurum Valisi Nurettin Aynuksa... Samsun Valisi Mehmet Cavit Okyayüs... Kocaeli Valisi Alâeddin Eriş... Maraş Valisi Nedim Evliya... Kırklareli Valisi Cenap Aksu... Zonguldak Valisi Cemal Tarlan.
***
Zaman tüneli
Türk siyasetinin hafızası zayıftır.
Darbeler... Kapatılan partiler... SEKA kâğıt fabrikasına gönderilip, eritilen, yeniden kâğıt yapılan tutanaklar, belgeler.
Yakılan milyonlarca kitap... Rapor... Arşivler.
Böyle bir ortamda... "Hafıza" mı kalır?
15 Ekim 1961-15 Ekim 2021... "Tam 60 yıl geçti aradan."
Bugün... "Dünü" hatırlatmak istedik... Zaman tünelinde bir gezinti... Yazdıklarımız, "Özetin de özeti."
Noktayı koyarken... Dünü unutmayalım...
Ve... Kahrolsun darbe, yaşasın demokrasi.
Bu köşe yazısını aşağıdaki linke tıklayarak sesli bir şekilde dinleyebilirsiniz