SABAH yazarları... Afyon buluşması... Yollardayız.
Etraf... Lale bahçesi misali... Çiçeklerle dolu... Mor... Beyaz... Harika manzara. Usta bir ressamın fırçasından çıkmış, tablo gibi.
Ama çiçekler "Lale" değil... "Haşhaş."
Arkadaşların çoğu... Özellikle de kadınlar... "Haşhaş başağını, haşhaş tarlasını" hiç görmemişler.
Araçtan inip... "Fotoğraf çektirmek" istediler... Vali Gökmen Çiçek, "Elbette... Tarlalar sizin... İstediğiniz gibi gezin... Fotoğraf çekin" dedi.
Arkadaşlara takıldık:
- Sakın, bu fotoğrafları Erdoğan-Biden görüşmesi bitene kadar sosyal medyada paylaşmayın.
Sordular... "Neden?" diye.
Dedik ki:
- Uzun hikâye... Afyon köylüsünün geçim kaynağı haşhaş, Amerikan destekli, 12 Mart 1971 muhtırasının sebepleri arasındaydı da ondan.
***
'Özel uçak' politikası
Hepsi gerçek...
"Z kuşağı" bilmez... Daha doğmamışlardı ki.
Bilenlerin de... Çoğu ya unutmuştur ya da "rahmetli."
Bu nedenle... Afyon'a gelmişken... Aracımız haşhaş tarlaları arasından geçerken... Ve... Erdoğan-Biden görüşmesi devam ederken... "Dünü hatırlatmakta" yarar var. Tam zamanıdır.
Muhtıra verildi. Demirel istifa etti... Evine gitti.
Yerine... Partiler üstü hükümet geldi... Nihat Erim Başbakan.
ABD Başkanı Richard Nixon, Ankara'ya özel uçağını gönderdi.
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı, Nixon'ın uçağıyla Washington'a gitti.
Ve... Beyaz Saray'da karar verildi... "Türkiye, haşhaş ekimini yasaklamıştır."
***
Ne değişti?
Devirler gelir, devirler geçer.
"Ara rejim" dönemi de geçti... 1973, seçime gidildi.
"Dönemin" iki güçlü lideri... Süleyman Demirel ile Bülent Ecevit, "ABD istedi diye Türk köylüsünün ekmeği ile oynanamaz" dediler.
Yeniden... "Sınırlı, kontrollü" haşhaş ekimine izin verildi.
Devlet, "Duruma hâkim... Ekim alanı sınırlı... Köylü, izinle üretim yapıyor." Ürünü, "Toprak Mahsulleri Ofisi alıyor."
Yüzde 95'i yine ABD'ye ihraç... İlaç sanayiine.
***
Damak çatlatan haşgeş
Mehmet Emin Güzbey... Afyonlu dostumuz... Odak Gazetesi'nin sahibi... Kanal 3'ün ortağı, yöneticisi... "Madem haşgeşimizi yazacaksınız... Size hediye getirdim...
Haşgeş ezmesi" dedi.
Bölge insanının şivesi... Haşhaşa "haşgeş" deniliyor.
- Mehmet Emin... Bu ezmeyi ne yapacağız?
- Yöresel ağız tadıdır... Tadına doyum olmaz... Ekmeğin üzerine sürülüp yenir...
Pastada, börekte, çörekte kullanılır.
Güldük... Ve dedik ki:
- Bunu Amerikalılara yollayın... Başkan Biden'a.
***
Gastronomi şehri
Afyon'un, "yerel mutfağı" zengin... Gastronomi alanında "UNESCO, Yaratıcı Şehirler" ağına girdi.
Lokum... Kaymak... Keşkek... Sucuk... Kuzu incik... Bükme... Ekmek kadayıfı... Bamya çorbası... Afyon kebabı... Çeşit bol.
Ali Özkaya... Afyon Milletvekili... "Hele şu Kovid-19, vaka sayısı iyice azalsın. Afyon'da festival yapacağız" dedi:
- Gastronomi festivali... 103 ülkenin büyükelçisini Afyon'a davet edeceğiz.
Afyonlular... Yerel ürünlerini...
"Büyükelçilere hediye olarak da göndermişler." 1. Merak ediyoruz... Gönderdikleri arasında "haşhaş ezmesi" var mıydı?
2. Öneriyoruz... Yabancı büyükelçiler gastronomi festivali için Afyon'a geldiklerinde, köyleri de gezsinler...
Afyon tarlalarını... Üretimin ABD'ye gittiğini, "Yerinde görsünler, anlatılanları dinlesinler."
***
Muhtıra nedeni
Amerika, Türkiye'yi sever... Hem de çok.
Ama... "Uysal... Söz dinleyen... Kafasının dikine gitmeyen... IMF'nin çizdiği yoldan giden" Türkiye'yi.
Sene 1969... ABD Başkanı Richard Nixon, Ankara'ya "özel temsilcisini" göndermişti... Adı "Richardson."
Temsilci... Başbakan Süleyman Demirel'e, "ABD'nin isteğini" söyledi:
- Türkiye... Haşhaş ekimini yasaklasın... Durdursun.
Demirel, "Söz dinlemedi."
"Hayır" dedi:
Benim köylümün ürettiği haşhaşın tamamı 120 ton.
Bunun çoğu da zaten size gidiyor... ABD'ye... İlaç sanayiine.
Ayrıca... Haşhaş üretimi devlet denetiminde... Her şey kontrol altında.
Amerika'nın rahatsız olduğu uyuşturucunun kaynağı kesinlikle Türkiye değil... Size uyuşturucu Uzakdoğu'dan gidiyor... Hindistan'dan... Altın üçgen diye adlandırılan ülkelerden.
Türkiye'deki haşhaş ekimini daraltabiliriz... Ama tamamen yasaklamamız mümkün değil.
Vay! Sen misin, ABD'nin "isteğini" geri çeviren?
Öyleyse... Sonucuna katlanırsın.
Sonuç... "CIA" devrede... Hoş geldin 12 Mart 1971 muhtırası.
***
Zorunlu erteleme
Aslında... Bugün, "Afyon buluşmasından notlar" sunacaktık.
Çarşıyı, pazarı... Üretimi, ihracatı anlatacaktık.
Ama... "Haşhaş" konusu araya girince... "Afyon dosyasını" ertelemek zorunda kaldık... Yarına.
Bu köşe yazısını aşağıdaki linke tıklayarak sesli bir şekilde dinleyebilirsiniz