Turgut Özal, bürokrasiyi "Azaltabilmek, aşabilmek" için çok uğraştı... Sonuç alabildi mi?
"Çok az." Recep Tayyip Erdoğan...
"Aynı sorunun" üzerine ısrarla giden bir diğer lider.
Erdoğan... Başbakan olunca... "Kırtasiyeciliği, şekilciliği, verimsizliği, yatırımcının önündeki bürokratik engelleri kaldırmayı" vaat etmişti (59.
Hükümet Programı... 18 Mart 2003... Sayfa 17.) "İstediği sonuca" ulaşabildi mi?
"Mesafe aldı" ama yetersiz.
Bürokrasi... Bürokratik oligarşi... Bürokrasinin direnişi...
"Bir Türkiye gerçeği."
***
Bakan Albayrak doğru söylüyor... "Ama"
Hafta başında Afyon'daydık.
Medyayla, iş dünyasıyla, otelcilerle, esnafla sohbet ettik...
"Sorunlarını" dinledik.
Sohbetlerimizin birinde televizyon açıktı... Ekranda Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak vardı.
Berat Albayrak "Türkiye yatırım yapılacak bir ülke" diye konuşunca...
Yerli ve yabancı yatırımcılara çağrıda bulununca...
Afyon Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Hüsnü Serteser "Bakanımız çok doğru söylüyor" dedi.
Yılların sanayicisi... Mermerci...
İbrahim Alimoğlu "Sayın Bakanımızın söyledikleri doğru olmasına çok doğru da" diye söze girdi:
- Ama yatırımcının önünde hala o kadar çok engel var ki.
***
"Not"
Büyük bir işletme... "Alimoğlu Mermer." 77 yıllık kuruluş.
Bu yıl "5 milyon liralık" bir yatırım daha yapıyor.
Çin'e, Amerika'ya, Hindistan'a...
Avrupa'ya... Pek çok ülkeye ihracat yapıyor.
Alimoğlu'na sorduk:
- Şikâyetiniz nedir?
Alimoğlu cebinden bir "Not" çıkardı...
Uzattı.
Notu aldık... Cebimize koyduk.
Ve çarşamba sabahı... Kahvaltıda... Söz "Bürokrasiden" açılınca... Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli'ye verdik.
***
Notun "ön yüzü"
İbrahim Alimoğlu'nun verdiği not, sigara paketi boyutlarında bir "Karton." Kartonun ön yüzünde "TBMM Araştırma Komisyonu" raporundan bir alıntı var.
Bu alıntıya göre... Bir madencinin...
Yatırım yapabilmesi için "Şu kapıları" aşması gerekiyor:
8 ayrı bakanlık.
92 yasa.
87 yönetmelik.
16 uluslararası sözleşme.
8 tüzük.
Ve 21 değişik kurumdan izin.
***
Fren
Unutmadan... "Alimoğlu Mermer" Anıtkabir yapılırken mermer göndermiş... Traverten göndermiş.
TBMM inşa edilirken de.
Sohbette... İbrahim Alimoğlu "Sakın yanlış anlaşılmasın" dedi:
- Teşvik, kredi, destek falan istemiyoruz...
Sadece madenciler için de istemiyoruz... Tek isteğimiz şu... Bürokrasi kalkınmanın freni olmasın.
***
Böyle gelmiş...
Bekir Pakdemirli "İş dünyasından" gelen bir bakan.
"Babası rahmetli Prof. Ekrem Pakdemirli gibi" çalışkan... Hızlı... Çözüm odaklı.
"Bürokrasiyi" kendi temposuna uydurmaya çalışıyor.
Ama... İşi çok zor.
Zira... Türkiye'de "Devlet yapısı çok hantal." Sorun... "Oldukça eski bir sorun... Osmanlı'dan beri böyle." Dileğimiz... Böyle gelmiş "Böyle gitmesin."
***
"Kartonun" arka yüzü
Diyelim ki madenci "Bütün koşulları" yerine getirdi... Ruhsat almaya hak kazandı... Ama bu defa da "Ödemeler" söz konusu.
Madencilikle ilgili "TBMM Araştırma Komisyonu" raporuna göre... Yapılması zorunlu ödemeler "Notun arka yüzünde."
Ruhsat harcı.
Hazine payı.
İl Özel İdaresi payı.
Köylere hizmet götürme bedeli.
Arazi tahsis bedeli.
Orman payı... Ve KDV.
Belediye payı.
Çevre uyum teminatı.
Orman altyapı izni ve ağaçlandırma bedeli.
***
Özal'ın formülü
Bürokrasiden söz edince...
"Özal modelini" de anlatmalıyız.
Aslında... Formülün "Yaratıcısı" Kaya Erdem'di...
Başbakan Yardımcısı.
Özal 1983'te Başbakan olunca... Reformlara başlayınca...
Bürokratik engellerle karşılaşınca...
"Bürokrasiden gelen" Kaya Erdem'e dert yandı:
- Nedir sizinkilerden çektiğim?
Erdem de Özal'a bir öneride bulundu:
Siz yapacağınız reformları bana söyleyin.
Ben bürokrat arkadaşları çağırayım... Sizin hiç haberiniz yokmuş gibi... Sizin isteğiniz değilmiş gibi... Bu konuları arkadaşlarla konuşayım.
Sonra bu konuları sanki onların düşünceleri imiş gibi size aktaralım.
"Formül" tuttu.
Bazen... Gece yarısı... Kaya Erdem, Başbakan Özal'a telefon ediyordu:
- Efendim bürokrat arkadaşların bazı önerileri var...
İzin verir misiniz, arkadaşlarımız size anlatsınlar?
Bürokrasi... "Özal'ın düşüncesini Özal'a satardı." Özal da "Çok iyi düşünmüşsünüz" der, onları kutlar ve reform düğmesine basardı.