Girişte, büyük harflerle, Şehidler Xiyabanı (hiyaban okunuyor) vardı. Kapıdaki görevli dedi ki:
- Yani Şehitler meskeni... Siz ona diyesiz Şehitlik.
Şehitlik, Bakü'nün en yüksek yerinde.
Yanında koca bir bina var: Azerbaycan Respublikasının Milli Meclisi (Azerbaycan parlamentosu).
Şehitlik, denize nazır. Şehitliğe girdik ve "mezar taşlarını" okumaya başladık.
***
Numan oğlu er Ahmet. Yozgatlı. 23 yaşında Kafkas cephesinde şehit düşmüş.
İsmail oğlu er Abdullah.
Zonguldaklı. 24 yaşında, Aktaştepe'de şehitlik şerbetini içmiş.
Kürt Ahmet oğlu er Mehmet.
İzmirli. 39 yaşında, Bakü civarında şehit olmuş.
Yusuf oğlu onbaşı Osman.
Trabzonlu.
Kemah cephesinde vurulmuş. Ali oğlu er İbrahim. Sinoplu.
33 yaşında Bakü Garp Sırtı'nda can vermiş.
***
Güneş tepemizdeydi.
İsimleri teker teker not ediyorduk.
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nden Prof. Dr. Mahir Aydın yanımıza yaklaştı:
- Güneşten rahatsız olacaksınız... Size yardım edeyim.
Mahir hoca okudu, biz not aldık: Mehmet oğlu er Mustafa. Ankaralı. 21 yaşında Bakü'de şehit olmuş. Bekir oğlu er Hasan.
Sivaslı.
Bakü'de 21 yaşında şehit düşmüş. "İsimler uzayıp, gidiyor." Tamamını yazmaya sayfalar yetmez.
***
Şehitlikteki "anıta" doğru yürüdük.
Güneş karşıdan vuruyor, gözlerimizi kamaştırıyordu.
Anıtın üzerindeki yazıyı zor okuyabildik:
"25 Mayıs-17 Kasım 1918 tarihleri arasında cereyan eden Kafkas harekatında 1.130 kişi, Azerbaycan'ın bağımsızlığı için şehit oldu... Karabağ ve Dağıstan, düşman işgalinden kurtuldu... 16 Eylül 1918'de Bakü'ye girildi."
Yazı uzayıp, gidiyor.
***
Bu sırada bir siren sesi duyduk, geriye döndük.
Polisler trafiği durdurmuştu. İleriden bir konvoy görüldü.
***
"Kim geliyor" diye sorduk.
Görevliler "president makamına gidiyor" dediler.
Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev, her gün makamına "işte buradan... Türk şehitliğinin önünden" geçerek gidiyor.
***
Yine mezar taşlarına döndük. Konya, Niğde, Adana, Kütahya, Manisa.....
Ahmet, Mehmet, Ramazan, İdris, Ali......
"Edirne nire, Bakü nire?.. Aydın nire, Kafkas cephesi nire" diye söylenirken...
Şehitliğin görevlisi "böyle demeyesiz" diye konuştu:
Çanakkale Türk vatanıdır, Mehmetçik şahadete koştu... Bakü Türk vatanadır, Mehmetçik imdadımıza koştu, şahadete kavuştu... Haydi onlara bir fatiha ohuyah.
