Enflasyonun yükseldiği zamanlarda ekonomistlerin en popüler konusu asgari ücret oluyor.
Sermayenin 'bordrolu' ekonomistleri, akademisyenleri asgari ücrete zammın enflasyonu artıracağını savunuyor. Sanki, asgari ücrete hiç zam yapılmasa enflasyon yarı yarıya düşecek mealinden açıklama yapıyorlar. O gruba göre, işsizliği artırıp, ücretleri baskılayarak sorunu halledebiliriz. Epey de algı yaratıp, taraftar bulmuş durumdalar. Bu yüzden tam tersini söyleyenlerin sesini kimse işitmiyor.
Peki gerçek 'sermaye bordrolu'lularının dediği gibi mi?
Geçenlerde asgari ücretin enflasyon yaratacağını söyleyenlerden biri ortaya bilimsel bir veri konulması istenince Merkez Bankası'nın çalışmasına atıfta bulunmuş...
Ne diyor çalışmada?
Yüzde 1'lik nominal ücret artışının enflasyonu yüzde 0.15 tetiklediği söyleniyor. Yani asgari ücrete yüzde 20 ara zam yapsanız, enflasyona etkisi yüzde 3 oluyor.
İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi'nden Oktay Özden konuya ana akımcılardan farklı yaklaşıyor.
Merkez'in çalışmasına atıfta bulunulunca şunu yazmış; "Merkez Bankası'nın çalışmasını doğru kabul edelim. Ara zam yapılmazsa 2024 Ocak ayında yüzde 49'luk zamla 17 bin 5 TL olarak düzenlenen nominal ücret artışı, yılsonunda beklenen yüzde 45'lik enflasyonun yalnızca yüzde 7.5'ine neden olmuş olacak." Ve soruyor: "Geri kalan enflasyonun kaynağı nedir?" Merkez'in çalışmasına göre, asgari ücrete yüzde 25 ara zam yapılsa, yıl sonu enflasyonunun yüzde 45 değil 48.75 olacağını belirtiyor. Bu kadar yaygara koparılan 'asgari ücrete ara zam olmasın, enflasyon yaratır' diyenlerin söylemine vurgu yaparak, "Söylemlerin tekabül ettiği enflasyon yüzde 3.75" diyor.
Bir de Merkez'in enflasyon verileri ile asgari ücret artışlarının karşılaştırmasına bakalım...
Misal, 2015'te enflasyon yüzde 8.81. Asgari ücret artışı yüzde 6. 2016'da enflasyon yüzde 8.53. Asgari ücret zammı yüzde 33.5. 2017'de enflasyon yüzde 11.92. 2018'de enflasyon yüzde 20.3. Asgari ücret zammı 14.2. 2019'da enflasyon yüzde 11.8, asgari ücret zammı 26. 2020'de enflasyon yüzde 14.60, asgari ücret zammı 15. 2022'de ücretler yüzde 72.6 artmış. Enflasyon yüzde 62.3. 2023'te yüzde 104 zam var, enflasyon yüzde 64.8.
Yani rakamlar da 'sermaye bordrolu'luları doğrulamıyor.
Bir de anlamadığım şu...
Türkiye İstatistik Kurumu'nun gelir dağılımı istatistiklerine göre en yüksek gelir grubunun toplam gelirden aldığı pay yüzde 49.8. En düşük yüzde 20 ise gelirin yüzde 5.9'unu alıyor.
Neden yüzde 50'nin ne kadar enflasyon yaratıp yaratmadığına bakılmıyor da fatura çalışana kesiliyor!
Talep enflasyonunu sadece asgari ücretli ve emeklinin yarattığı algısını yerleştirmek ülkenin kaymak tabakasına hizmet etmekten öte anlam taşımaz.
Enflasyonun faturası bir yere yıkılacaksa bunun adresi serbest piyasa kisvesiyle her gün fiyat etiketi değiştirenlere yıkılsın. Örneğin firma karlarına baksınlar. Türkiye'de kâr artışlarının fiyatlara etkisiyle ilgili kapsamlı bir analiz olmasa da yurtdışında epey kaynak var.
Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) haziranda yaptığı bir analizde, Euro Bölgesi'nde tüketici fiyatlarındaki artışın yüzde 45'inin kar oranlarındaki artıştan kaynaklandığı, sadece yüzde 4.5'inin nominal ücret maliyetlerindeki artışlara bağlı gerçekleştiği belirtilmişti. Benzer çalışmaları ABD ve İngiltere'de birçok kurum yapmıştı.
Neyse... Sizi araştırmaya boğmayayım... Bu tartışmaya son noktayı 'bir asgari ücretlinin gözünden' bakarak koyalım...
Geçenlerde işyerinde çalışan bir ablamız var... Ona "Asgari ücrete zam olursa çok tüketecekmişsin, enflasyonu fırlatacağın söyleniyor" dedim. Şöyle bir suratıma bakıp, "Asgari ücrete yüzde 20 zam yapılsa maaşlar 3.400 TL artar. İki kişi evde çalışsa, barınma ve yeme-içme masrafına yetmiyor. O zam da ancak aylık pazar masrafı olur, biz iki kilo domates alınca mı enflasyon fırlıyor" diye söylendi. Ne diyeyim, haklı!