AVRUPA'DA REKOR KIRILIYOR
Doğalgazda arz sıkıntısı, depolarda ortalamanın altına düşülmesi, iklim krizi, güçlü emtia ve karbon fiyatları, Kovid-19 sonrası toparlanmayla gelen tüketim artışları gibi çeşitli nedenlerle Avrupa'da enerji fiyatları rekora koşuyor. Analistler, talebin önümüzdeki süreçte de devam edeceğini, bu nedenle de fiyatların bir süre daha yüksek seyredeceğini belirtiyor. Fiyatlardaki artış şirketler için daha yüksek enerji maliyetleri ve tüketiciler için daha pahalı faturalar anlamına geliyor. Bazı fabrikalar kepenk indirdi. Hükümetler enerji maliyetleri için önlem alıyor.
İNGİLTERE'DE ALARM ZİLLERİ
Elektrik ve gaz faturalarının kabarması nedeniyle enerji üretimi yoğun sektörlerde fabrikalar kepenk indirmeye başladı. İngiltere'de gübre üreten CF Industries Holdings iki fabrikasında faaliyetlerini durdurdu. Üretimin ne zaman yeniden başlayacağına dair bir tahmin yok. İngiliz çelik üreticilerinin de enerji maliyetleri nedeniyle faaliyetlerini askıya alabileceği belirtiliyor.
KÖMÜRE YÖNELDİLER, FİYAT UÇTU
İngiltere elektrik ihtiyacını karşılamak için iklim krizi taahhütlerini bile unutmuş durumda. Karbon emisyonlarını azaltmak için kömür enerjisini Ekim 2024'e kadar tamamen durdurmayı taahhüt eden ülke eski bir kömür santralini ise çalıştırmaya sevk etti. İngiltere, Fransız EDF'nin atıl durumdaki West Burton kömür santralini çalıştırmaya başladı. Doğalgazdaki maliyet baskısından dolayı kömürden elektrik üretimine talebin artmasıyla Avrupa'da kömür fiyatları da sene başından bu yana ciddi yükseliş kaydetti.
Avrupa'da kömür fiyatları bu yıl yüzde 80'den fazla yükselerek ton başına 120 dolara ulaşırken 2011 yılından bu yana en yüksek seviyeye ulaşmış oldu. Üreticilerin kömüre yönelmesiyle birlikte Avrupa'da karbon emisyon izin kontratlarının fiyatı da 1 senede iki katını aştı. Kömürden elektrik üretmek isteyen üreticiler, fazladan neden oldukları her bir ton karbon için emisyon izni satın almak zorundalar. Kömürden üretimin artması da karbon salınımını artırarak karbon izinlerine olan talebi körükledi. Bu da karbon izin kontratlarının fiyatını önemli ölçüde yukarı taşıdı.
NEDEN ARTIYOR?
Mevsimsel olmayan soğuk hava koşulları
Avrupa'nın depodaki gazının ortalamanın altına düşmesi
Güçlü emtia ve karbon fiyatları
Düşük rüzgâr üretimi
Rusya'nın Avrupa'ya boruyla gelen doğalgazının azalması
ABD'deki Ida Kasırgası
EYLEM PLANI HAZIRLIYORLAR
İSPANYA: Elektrik vergileri geçici olarak yüzde 0.5'e düşürülüyor. Enerji şirketleri kârından 2.6 milyar euro tüketicilere kanalize etmeyi hedefliyor.
YUNANİSTAN: Düşük gelirli haneler için tek seferlik bir ödeme ve ayrıca nüfusun yüzde 70'i tarafından kullanılan ilk 300 kilovatsaat için aylık 9 euro sübvansiyon düşünülüyor.
İTALYA: Faturaları azaltmak için yaz boyunca sisteme 1.2 milyar euro enjekte etti, faturalandırma sistemi değiştirecek.
FRANSA: Vatandaşlarına enerji faturalarını ödemek için 580 milyon euro verecek.
TÜRKİYE'DE HÂLÂ UCUZ
Türkiye'de de iklim krizinin beraberinde getirdiği kuraklık elektrik üretiminde hidrolik yerine doğalgaz ve kömür santrallerinin daha sık kullanılmasına neden oluyor. Örneğin dün günlük bazda 928 bin 116 megavatsaat elektrik üretildi, tüketim ise 920 bin 700 megavatsaat oldu. Üretimde ilk sırada yüzde 43.02'lik payla doğalgaz santralleri yer aldı. Bunu yüzde 15.63 ile ithal kömür ve yüzde 13.85'lik payla linyit santralleri izledi. Enerji analistleri barajlarda şu anda yüzde 36 doluluk olduğunu bu nedenle de kış aylarının da gelmesiyle gaz ve kömür santrallerinin daha fazla kullanılacağını belirtiyor.
ORTALAMADA DÜŞÜK
Avrupa'da gazın referans fiyatı 39-40 euro/megavat seviyesinde. Elektrikte ise 2021 ortalaması İngiltere'de spotta referans fiyat 88.35 euro/ megavat. İtalya'da 77 euro, İspanya'da 68.49 euro. Enerji Piyasaları İşletme A.Ş.'de (EPİAŞ) ise rakam 39.29 euro. Neredeyse İngiltere fiyatından yarı yarıya düşük. Gazda da EPİAŞ'ta Ağustos 2021'de oluşan çıplak fiyat 20.15 euro. Avrupa'da gösterge gaz fiyatları (TTF, NBP) 40 euro civarında. Almanya'daki ticaret merkezlerinde de (Gaspool, NCG) durum farklı değil. Bu haliyle Türkiye gaz ve elektrikte hâlâ Avrupa'daki birçok ülkeden daha ucuz.
60 MİLYARI BULABİLİR
Enerji analistleri, önümüzdeki kış aylarında Türkiye'de arz sıkıntısı yaşanmasını beklemiyor. Şu anda Türkiye'ye Rusya, İran ve Azerbaycan'dan boru hatlarıyla yıllık 36 milyar metreküp gaz geliyor. Bu kış tüketimin 60 milyar metreküpe çıkabileceği hesapları yapılıyor. Elektrik üretimi için barajlarda yeterli seviyede su yok. Kömür maliyetleri de yükseldiği için spottan gaz alımı yapılacağı senaryosu üzerinde çalışılıyor.
SPOT GAZ ALINABİLİR
Bu durumda tüketimi karşılamak için yaklaşık 24 milyar metreküp gazın spottan alınması söz konusu olabilir. Uzun vadeli kontratlarla, boru hatlarıyla gelen gazın fiyatı düşük. Ancak spot gaz fiyatları daha pahalı... Spot gaz alınması durumunda BOTAŞ'ın bu maliyet baskısını daha sonra yansıtıp yansıtmayacağı bilinmiyor. Fiyatların artması durumunda sanayicilerin maliyetteki rekabet avantajını kaybedebileceği belirtiliyor.