Son dönemde hepimizin gündemi mutfak… Fahiş fiyata satılan patlıcan, biber, domates ve ıspanakla yatıp kalkıyoruz.
Hükümet fırsatçılığa son verecek adımları atmaya başlıyor. Belediyelerin ucuz meyve-sebze satışı, seralar için yeni yatırım planı, tanzim satış modeli ve Hal Yasası getirilecek çözümlerden birkaçı… Bunlar yeterli mi derseniz… Elbette, hayır… Hatta bundan sonrası bana göre daha mühim… Umarım, Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli orta vadede sürdürülebilir tarım politikalarını devreye sokacak, üretim planlaması yapıp, teşvik edecek, ithalatçılık zihniyetine son verecek stratejik planlamaya kafa yoruyordur. Yoksa, yeniden aynı çıkmaza girmemiz kaçınılmaz olur.
Neyse bu konulara uzun uzadıya daha sonra eğilirim. Bugün Ticaret Bakanlığı'nın Hal Yasa Taslağı'yla ilgili birkaç hususa dikkatinizi çekmek istiyorum.
21 maddelik kanun taslağı, eski sistemin yüklerinin devre dışı bırakılmasını içeriyor.
'Üretici-komisyoncu-tüccar-tüketici' zinciri, 'üretici-tüccar-tüketici' denklemine dönüşüyor. Hal'ler modernize ediliyor, kalite standardı ve hijyen geliyor. Üretim ve tüketim bölgesi hallerinde laboratuvarlar, soğuk hava depoları, otoparklar, atık depolama alanları kuruluyor.
Hal sayısı 174'ten 30'a iniyor. İzinler belediyelerden bakanlığa geçiyor. Sebze-meyvenin toptan alım-satım ve sevkiyle ilgili sistem kuruluyor. Üreticilerin kooperatifleşmesi sağlanıyor.
Üretici örgütlerine stopaj avantajı getiriliyor. Toptancı Hali'nde satılan maldan yüzde 1, dışında satılandan yüzde 2 oranında alınan rüsum kalkıyor.
Buraya kadar her şey çok güzel… Ancak taslakta dikkatimi çeken bir husus var. Biliyorsunuz, geçmişte Hal'ler belediyelerin uhdesindeydi. Eski yasada, belediyeler Hal yerlerini yap-işlet, yap-işletdevret ve üst hakkı tesisi modelleriyle gerçek ve tüzel kişilere devredebiliyordu. Bu pek de uygulanmadı. Yeni taslakta toptancı Hal'leri anonim şirketler tarafından kurulacak. Yani özel sektör eliyle… Bakanlığın Hal kuruluşlarında TOBB, TESK, TZOB gibi kamu kurumu niteliğindeki meslek örgülerini görevlendirme yetkisi var. Bu kuruluşların payının yüzde 51'den az olamayacağı da taslakta belirtiliyor. Fakat bu şirketler halka arz olursa yüzde 51 şartının aranmayacağı söyleniyor.
İşte bana sorarsanız asıl tehlike de burada… Kamunun tamamen devreden çıkıp bu işin özel sektörün insafına bırakılması yarın öbür gün başımızı yeniden ağrıtabilir. Tekelleşmeye neden olup, dövizle kiralamalara veyahut haksız rekabet ortamına neden olabilir. Velhasıl, komisyoncunun arpasını keserken yeni arpalıklar yaratmayalım!
Kamu işin ucunda kalsın..