Çocukların sorunları nedeniyle gelen anne babaların en çok merak ettikleri konulardan biri, çocuklarında oluşan sorunu engelleyip engelleyemeyecekleridir.Çocuğun sorunundan dolayı suçluluk duymaları, ebeveynlerin birbirlerini suçlamaları ya da aile büyüklerinin, öğretmenin, bakıcının sorundan sorumlu tutulmasına sık rastlanır. Bu soruların doğru yanıtlarını bulmak hem aile hem de çocuğun geleceği için iyi olur.
Bazı tutum sorunlarının, ebeveynler arasındaki anlaşmazlıkların ve çocuğa yaklaşım farklarının, aile büyüklerinin hatalarının, okuldaki bazı olayların ve çözüm şekillerinin çocukların gelişimlerini etkiledikleri yadsınamaz. Ancak bazı sorunların nedenleri daha kapsamlıdır ve çocukları korumak için alınacak tedbirler de aynı oranda kapsamlı olmalıdır. Yapılan araştırmalar ailelere ve okullara yönelik çalışmaların çocuk ruh sağlığını korumada önemli olduğunu gösteriyor. Tüm dünyada çocukluk döneminde ruh sağlığı sorunu yaşayan çocuk sayısı azımsanmayacak kadar çok.
Bu durum çocukları olduğu kadar, ailelerini ve toplumu da olumsuz etkiliyor.
RİSKLER NELER?
Çocuklarda gelişen sorunlar için bazı risk etmenleri var. Bu riskler 'çocuğa', 'aileye' ve 'çevreye' ilişkin olarak sınıflanabilir.
1. Çocuğa ilişkin: Anne karnında ve doğum sırasında oluşan sorunlar, bunlara ya da genetik nedenlere bağlı kimyasal dengesizlikler, organik bozukluklar önemlidir. Ayrıca zeka düzeyinin düşük olması, dikkat eksikliği ya da öğrenme güçlüğü olması çocuk için risk etmenleridir. Bazen yapısal olarak ortaya çıkan duygusal yetersizlikler risk oluşturur.
2. Aileye ilişkin: Aile bireylerinde ruhsal bozukluk olması çocuk açısından risktir. Buna çocuğun istismar edilmesi, ihmali, şiddete uğraması eklenirse sorun artar. Ayrıca sosyoekonomik düzeyin düşüklüğü, aile yapısının düzensiz ve sorunlu olması, çatışmalar çocuklarda ruhsal sorunlar oluşmasına yol açar.
3. Çevreye ilişkin: Ekonomik sorunlar, işsizlik, okul başarısızlığı, çevresel koşullar, arkadaşlar tarafından dışlanma, çocuğun ruh sağlığı için risktir.
Bu risklere karşın bazı koruyucu etkenler de var. Bunların başında çocuğun bireysel özellikleri gelir. Çocuğun duygusal, zihinsel ve bilişsel gelişiminin iyi olması, ailesel özellikler önemlidir. Ebeveynlerin çocukla sağlıklı ilişki kurabilmesi, sağlıklı insanlarla birlikte olması çocuğu korur. Riskler ve koruyucu etmenler saptanabildiğine göre çocukları bazı ruhsal sorunlardan korumak mümkün. Öncelik risk etmenlerini azaltmakta olmalıdır.
Çocuğa ilişkin risk etmenlerini azaltmanın yollarından biri daha anne karnında onu korumaktır. Annenin sağlıklı bir gebelik geçirmesi ve sağlıklı bir doğum yapması, bazı sorunları engelleyebilir. Erken dönemde ruhsal açıdan daha büyük risk oluşturacak sorunların taranarak saptanması, ailelerin ve çocukların çocuk ruh sağlığı merkezlerine ulaşımının kolaylaştırılması önemlidir.
ÇEVREYE DİKKAT!
Okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması, erken dönemde tanıma ve müdahale için önemlidir. Özellikle toplumsal açıdan ileride sorun yaratacak davranış bozukluğu, riskli grupların erken tanısı ve önlemler için fırsat yaratır. İleride yıkıcı davranış sorunlarına, saldırganlığa ve şiddete dönebilen karşıt olma, karşı gelme bozukluğuyla dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu gibi sorunlar saptanarak engellenebilir. Ailelerin eğitimi, aile içi şiddeti engellemeye yönelik tedbirler, çocukların istismarını engelleme, ailelerin ekonomik olarak desteklenmeleri ailesel riskleri azaltır. Böylece yoksulluk ve yoksunluk gibi önemli iki risk etmeni, en aza indirgenebilir.
Koşulların kötü olduğu çevrelerde önlem almak gerekir. Okul başarısızlıklarına yönelik çalışmalar, nedenleri ortadan kaldırmak, normal eğitim sistemi içinde kalamayan çocukları doğru yönlendirmek, spor olanakları sağlamak gerekir.
Tüm bunlar başta aileler olmak üzere, okul ve çevre koşullarına yönelik tedbirlerle çocuklarımızı koruyabileceğimizi gösteriyor. Bebek sahibi olmaya karar vermekle başlayıp, sağlıklı gebelik ve doğumla devam eden bu süreç, çocukla iyi ve sağlıklı ilişkiler kurmak, gelişimini tanımak ve izlemekle devam edir. Ailenin üstesinden gelemediği ya da fark etmediği zaman okul devreye girir. Tümü etkisiz kaldığında ise tedavi ve rehabilitasyon için hekimlere, merkezlere ulaşılması, devlet tarafından bu sürecin hem kolay hem de denetlenir olması, risk altındaki çocuklar için sağlıklı bir geleceğin habercisi olur.