Hafta içinde gelen not ne bir ilkti, ne de bir son olacak. Özellikle bir suç, bir mahkumiyet, bir iddia ve suçlama içeren haberlerde adı geçenlerin kimlikleri internet denilen "kozmik hafıza"ya bir kez girdi mi, bir daha kolay kolay çıkmıyor.
Şöyle yazmış okurumuz.
"İnternette yayınlanan (linki belirtilen) bir haber yüzünden son birkaç yıldır iş hayatımda oldukça mağdur duruma düştüm. En son çalıştığım işletmeden de sırf bu yüzden kovuldum. Söz konusu haberin benimle uzaktan yakından ilgisi yok, ama buna rağmen mağdur ediliyorum.
Bu nedenle haber içeriğinin yeniden düzenlenerek kişilik haklarımızın korunmasını rica ediyorum sizden."
"Google arama motorlarında adım girildiğinde siteniz linki ilk sayfada yer almaktadır.
Son yıllarda arama motorları ve sosyal ağ siteleri aracılığı ile işverenler mülakata katılan kişiler hakkında araştırmalar yapmakta. Geçmiş bir tarihte bir başkasının işlediği suçun bedelini bugün ben hâlâ çekmekteyim. Özellikle son 3 yıldır yargısız infazlara uğruyorum bu konu ile ilgili."
"İşinizi size öğretmen gibi olmasın ama ismimin V.G. olarak düzenlemesini rica ediyorum sizden. Artık iş hayatımda bu tarz sorunlar yaşamak istemiyorum. Haberde adı geçen kişi benden yaşça küçüktür.
Ancak işletme sahipleri bunu anlamıyor. Evliyim ve 2 çocuğum var. Çocuklarımın bu konu ile yarın öbür gün muhatap olmalarını da istemiyorum. Kimse babasının asılsız biçimde dolandırıcı ya da hırsız diye anılmasını istemez."
"Umarım konu hakkında sağlıklı bir karar vererek, zan altında bırakıcı bu haber için gerekeni yaparsınız."
Bu yakınma, günümüz medyasının en önemli meselelerinden birini gündeme getirmekte. Geçenlerde bir Avrupa kentinde katıldığım Avrupa Bağımsız Basın Konseyleri ve Ombudsmanlar konferansında da konuya hemen her ülkeden türlü çeşitli örnekler, katkılar, yorumlar geldi.
Mesele çok boyutlu. Bir yanda nihai sonucuna (temyize) kadar izlenmeyen bazı mahkeme süreçleri var. Kişi suçlanmış, hakkında iddianame yazılmış, yargılama başlamış, ama dava düşmüş veya beraat etmiş veya temyizden lehine dönmüş. Ama habercilik takipçi olmadıysa, kişi hakkındaki "şaibeli" durum, internet arama motorlarında her yerde karşısına çıkmış.
Veya "mağduriyetler"… Mesela çocuk okulda tacize veya dışarıda tecavüze uğramış, adı veya kimliği açık edilmiş, yaşı ilerleyince üstünde leke gibi kalmış.
Veya, gençken yazdığı bazı okur tepkilerinin gazete online arşivinden çıkarılmasını talep edenler.
Veya aktardığım notta olduğu gibi, isim benzerlikleri.
Ne yapmalı?
Dünyada genel eğilim, haber kuruluşunun online arşivinin "silinmemesi" veya "üzerinde oynanmaması" şeklinde.
Ama öte yandan gerekli her halde düzeltme de bir etik zorunluluk.
Hemen her saygın haber kuruluşu bu tür durumlarda "düzeltme notu" veya - eğer mahkeme sürecinin son hali haberleşmemişse- "ekleme" yapabiliyor. Ama henüz bunların haberin neresine (altına mı üstüne mi) konacağı konusunda bir norm yok. Görünürlük kadar, online haberin eski halinin (yasal bir sorun çıkma ihtimaline karşı) saklanması da ayrı bir soru işareti.
Maddi hataların online'da anında düzeltilmesi kolay. Ama bu tür "etik uçlu" konular çözüm, ama her bir haberin içindeki "vahamet boyutu"na göre esnek çözüm gerektiriyor.
Bazı temel kurallar şöyle:
Gazetelerin internet içeriği sansürlenmemelidir.
İçeriğe müdahale makul çerçevede kalmalı, her talep kendi özelliklerine göre değerlendirilmelidir.
Suçlama, kovuşturma ve yargı üserççlerinde sonuna kadar izlenmemiş haberler dolayısıyla gelen "ismimi çıkarın" talepleri yerine, kişinin gazeteye göndereceği belgeler dikkate alınarak süreçlerin son hali uygun ve görünür bir yere bilgi notu olarak eklenmelidir.
Mahkeme süreçlerine bağlı taleplerde mutlaka hukuk birimlerine de danışılmalıdır.
İsim ve kimliklerde küçük yaştakilerin korunmasına azami gayret gösterilmelidir.
Okurumuzun şikayetine gelince. Dikkate alınması gereklidir. Ancak benzeri taleplerin evvelce de geldiği ve arkasının kesilmeyeceği de düşünülürse, hukuk biriminin de görüşü alınarak, içeriği bozmadan, tutarlı ve her zaman geçerli bir model üretmekte yarar var. V.G.'nin başvurusunu da takibe alıyorum.
