1-) AMASYA KALESİ
Amasya Kalesi, Amasya İl merkezinin kuzeyini kaplayan Harşena Dağı üzerindedir. Harşena Kalesi adıyla da bilinir. Amasya Kalesi'nin üzerinde inşa edildiği kaya denizden 700 metre Yeşilırmak'tan ise 300 metre yüksekte bulunmaktadır. Bazı tarihçilere göre kaleyi Pontus Kralı Mithridates yaptırmıştır. Bazılarına göre ise Kumandan Karsan veya Harsana yaptırdığı için kale Harşana ismini almıştır.
Amasya Kalesi, tarihi mücadeleler içinde birçok kez el değiştirmiş ve bunların çoğunda tahrip olmuştur. Persler, Romalılar, Pontus ve Bizanslıların egemenlikleri döneminde birçok saldırıya uğrayan kale her seferinde yeniden inşa edilmiştir. Kale 1075'te Türklerin Amasya'yı fethetmesinden sonra önemli bir onarım görmüştür. 18. yy.'a kadar kullanılan kale, bu yüzyıldan sonra askeri önemini kaybetmiştir.
2-) KRAL KAYA MEZARLARI
Helenistik dönemde, Amasya'yı İÖ.333'den İÖ.26'ya kadar başkent olarak kullanan Pontus Krallarına ait olan mezarlar, Harşena Dağı'nın güney eteklerine, kalker kayalara oyularak yapılmıştır. Yeşilırmak Vadisi boyunca, irili ufaklı 21 mezar olduğu bilinmekle birlikte bunlardan sadece birkaç tanesi günümüze gelebilmiştir. Kaya Mezarlarının içlerinden çok, arkalarına oyulmuş geçitler dikkat çekicidir. Bu bölgedeki büyük mezarlardan birinin yanında, nehre kadar uzandığına inanılan bir tünelin başlangıcı bulunmaktadır. Kalker kayalara oyularak yapılan bu mezarlar yapı ve büyüklükleri itibarıyla kente hakim bir noktadadırlar.
3-) FERHAT SU KANALI
Geç Hellenistik - Erken Roma Dönemine aittir. Antik Amasya Kenti'nin su ihtiyacını karşılamak üzere yapılmıştır. Kayalar oyulup tüneller açılarak, yer yer duvar şeklinde tonozlu bir biçimde arazi eğimine göre, su terazisi sistemine uygun olarak yapılmıştır. Bu durumuyla, ünlü "Ferhat ile Şirin Efsanesi"ne konu edilmiş olup, halk arasında "Ferhat Su Kanalı" olarak bilinmektedir. Kanalın Ferhatarası Mevkii'nde, karayoluna paralel olarak yaklaşık 2 km. uzunluğundaki bölümü görsel olarak izlenebilmektedir.
4-) 2. BAYEZİD KÜLLİYESİ
Amasya İkinci Beyazıt Külliyesi, Osmanlı Padişahı II. Bayezid tarafından Amasya'da inşa ettirilen külliye İkinci Beyazıt Külliyesi, Yeşilırmak kıyısında geniş bir sahada kurulmuştur. Külliyenin ortasında cami sağında medrese solunda imaret bulunmaktadır.
5-)KAPI AĞA MEDRESESİ
Medrese Sultan II. Bayezid'in Kapı Ağası Hüseyin Ağa tarafından 1488 yılında yaptırılmıştır. Planı klasik Osmanlı medrese formundan farklılık gösterir. Özellikle Selçuklu mezar anıtlarında görülen sekizgen plan şeması ilk kez bu medresede uygulanmıştır.
6-) AMASYA SAAT KULESİ
Hükümet Konağı'nın hemen yanında, köprünün kuzey başında bulunan Saat Kulesi ilk kez 1865 yılında Amasya Valisi Ziya Paşa tarafından yaptırılmıştır. 1940'ta yeni köprünün inşası sırasında hasar gördüğü için yıktırılmış, 2002 yılında yeniden inşa edilmiştir.
7-) BURMALI MİNARE CAMİİ
Dere Mahallesi'nde yer almaktadır. Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında Vezir Necmeddin Ferruh Bey ve kardeşi Haznedar Yusuf tarafından yaptırılmıştır.1590 da deprem ile, 1602 de yangın sonunda hasar gören bina birçok onarım ve restorasyon sonucu orijinal görünümünü kaybetmiştir. Kıble duvarlarına dikey uzanan üç nefli bir plana sahiptir. Selçuklu kümbeti ve burmalı minaresi caminin önemli özelliklerindendir. Ahşap minberi kitabeli olup Mahkeme Camii olarak da bilinmektedir.
8-) TORUMTAY TÜRBESİ
Amasya Valisi Seyfettin Torumtay'ın ölümü üzerine 1278 yılında yaptırılmıştır. Türbe içinde Seyfettin Torumtay'ın torunları ve çocukları vardır. Tamamı kesme taştan yapılmış olan türbenin güney cephesinin iki üst köşesi yüksek kabartma motifleriyle Selçuklu taş işçiliğinin özgün bir örneğidir.
9-) HATUNİYE CAMİİ
Hatuniye Mahallesi'nde, Yeşilırmak'ın hemen kıyısında yer alan cami Sultan II. Bayezid'ineşi ve Şehzade Ahmet'in annesi Bülbül Hatun tarafından 1510 yılında yaptırılmıştır. Asıl olarak cami, hamam ve sübyan mektebinden oluşan bir külliyedir. Camiye kuzeyindeki alçak yay kemerli kapıdan girilir. Kuzey cephesi, birbirine sivri tuğla kemerlerle bağlı altı sütunun oluşturduğu beş gözlü bir son cemaat yeriyle kapatılmıştır. Bu bölümün duvarları ana ibadet mekanının duvarlarından daha yüksektir. Son cemaat yerinin üzeri beş küçük kubbeyle örtülmüştür. Dikdörtgen planlı caminin duvarları moloz taştan örülmedir.
10-) AYNALI MAĞARA
Ziyaret beldesi yolu üzerinde şehir merkezine 3,3 km uzaklıktadır. Kaya mezarlarının en iyi işlenmiş ve tamamlanmış olanıdır. Yerden dört basamakla çıkılan mezar düz bir kayaya oyulmuştur. Genişliği 9,8 metre yüksekliği 13 metre'dir. Dış cepheden bakıldığı zaman usta bir taş işçiliği ile yapıldığı görülebilir. Mağaranın dış cephe yüzeyi perdahlanarak parlatılmıştır. Buraya Aynalı Mağara denmesinin nedeni de, güneş vurduğu zaman mağaranın cephesinin parlamasıdır.
