Kimileri için bir şehre gitme nedenidir müzeler, kimileri ise bir şehre gittiği zaman orada bulunan, önemli gördüğü müzeleri gezmek ister. Bunun için şehirlerle ve müzeler arasında önemli bir bağ vardır. Lakin şimdilerde bir yerlere gitmek şöyle dursun evden sokağa adımımızı bile atamıyoruz. Malum koronavirüs salgınıyla mücadele için evlere kapandık. Ama alışkanlıklarımızdan vaz mı geçeceğiz? Tabii ki hayır. Bu süreçte online müzeler sayesinde yine müze gezmek mümkün. Aslında bu yeni bir durum. 2010'lardan itibaren kimi önemli müzeler, internet üzerinden sanal turlar düzenlemeye başlamıştı. Fakat tam olarak kıymeti bir türlü anlaşılamamıştı. Meğer online müzeler, sanal turlar tam da bugünler içinmiş... Peki hali hazırda fırsatımız ve zamanımız varken bu sanal turlara nasıl katılacağız, tura dahil olunca nelere dikkat etmek gerek, hangi müzeleri gezebiliriz? Türkiye'de online müze ve sanal turun öncülerinden İstanbul Modern'in genel direktörü Levent Çalıkoğlu'nun kılavuzluğunda bu sorulara cevap aradık.
Nasıl başladı?
"Online müze, 2010'lu yıllarda hayatımıza giren bir olgu. Birtakım müzeler, koleksiyonlarındaki eserleri dijital ortama aktarıp bir arşiv oluşturdular ve bu arşivi de internet sayfalarında erişime açtılar. Louvre gibi Metropolitan gibi müzeler bu işe öncülük etti. Türkiye'de İstanbul Modern böyle bir çalışma içine girmişti. Koleksiyonumuzdaki eserleri sanal ortamda paylaşıma sunmuştuk. Ama son dört beş yıldır bunun bir adım ötesine geçildi. Müzeler artık sanal turlar düzenlemeye başladı."
Nedir sanal tur?
"Sizi uzaktan müzenin mekanına davet ediyor. Müzenin içindeki mevcut sergileri sanki oradaymışçasına üç boyutlu olarak gezebiliyorsunuz. İlk olarak tarihi eserlerin ve objelerin bulunduğu müzeler tarafından hayata geçirildi. Çünkü o müzelerin telif sorunu yoktu. Oysa modern müzelerin önünde böylesi bir sorun vardı. Ama içinden geçtiğimiz bu süreç durumu farklılaştırdı. Evlere kapanınca kültür sanat etkinlikleri birden popüler hale geldi. Telif sorununu daha önce çözen, bu yeni duruma ayak uyduran müzeler de hemen sanal turlar düzenlemeye başladı."
Nelere dikkat etmek gerekir?
"Bu sanal turlar müzelerin bulunduğu şehre gitme imkanı olmayanlar için çok iyi bir fırsat. Ya da içinden geçtiğimiz zamanda önemli bir alan açıyor insanlara. Evinizden bir müzeyi gezmek önemli bir tecrübe. Ve bu yeni bir durum. Ama sanal turlara katılan izleyicilerin dikkat etmesi gereken unsurlar var.
Sanal tura katıldığınız vakit müzenin kat planları verilir. Bunlara dikkat etmek gerek. Müzenin hangi katını gezdiğinizi anlamanız önemli çünkü.
Turlara akıllı telefonlara yüklenen uygulamalarla da katılmak mümkün. Ama büyük ekranlı bir bilgisayar ya da akıllı TV'lerden tura katılmak izleyici açısından daha faydalı olacaktır diye düşünüyorum.
Birçok müze bu turları nasıl ilginç hale getiririm diye düşünüyor. Yapıtlarla ilgili bilgiler paylaşıyorlar, yeri geldiğinde sanatçı eserini anlatıyor. Ya da bir uzman konuşuyor. Bunların sebebi insanların eserleri daha iyi kavrayabilmesi. Hani tura katıldık 15 dakikada gezip çıkalım demek yerine, zaman ayırmak ve müzeyi doya doya gezip öğrenerek çıkmak önemli.
SANAL TURLA GEZİLECEK MÜZELER
LONDRA
BRITISH MUSEUM: Binlerce eseri koleksiyonunda bulunduran müzeyi canlı kanlı gezmek isteseniz bile bir gün yeter mi bilemiyorum. Bunun için bu müzeyi gezmeden önce vakit ayırmak şart. Antik Rosetta Taşı ve Mısır mumyaları gibi önemli eserleri ve daha fazlası sizleri bekliyor.
AMSTERDAM
RIJKSMUSEUM: Rembrandt ve Jan Vermeer gibi Hollanda'nın Altın Çağ döneminin sanatçılarının eserlerini görebileceğiniz Hollanda'nın en önemli müzelerinden biri... Koleksiyonu da hayli iddialı, Amsterdam'a gidemesek de o müze evimizde.
PARİS
LOUVRE MÜZESI: Kimlerin eserleri yok ki orada. Gitmeye kalksanız, ki şu aralar bu pek mümkün değil, saatlerce kuyruk beklemek durumundasınız. Ama sanal tur sizler için pek çok sorunu çözüyor. Apollo Galerisi ve Mısır Antikaları'nı sandalyenizden kalkmadan gezmek ya da Mona Lisa'yı görmek istemez misiniz?
İSTANBUL
İSTANBUL MODERN: Eve kapandığımız günlerde müze "Siz evde kalın biz evinize geliriz" dercesine son koleksiyon sergisi Sanatçı ve Zamanı'nı sanal tura açtı. İzleyicilerin, 109 sanatçının 193 çalışmasını inceleme fırsatını yakalayacağı turda sergiye dair metinler de okunabilir. Sergi, sanatçının zamanı ile toplumun, kültürün, doğanın ve evrenin zamanı arasında kurulan bağa dair bir düşünce alanı aralıyor. Sanal tur bu sergiyle sınırlı değil. Müzenin internet sitesinden Türkiye sinemasının 100. yılını kutlamak için gerçekleştirilen Yüzyıllık Aşk sergisinin dijital arşivine erişim de sağlanabiliyor. Ayrıca İstanbul Modern koleksiyonundan bir seçki yine internet sitesi üzerinden sanatseverlerle buluşuyor. Yapıtlara dair görseller ve açıklayıcı metinler sanal ortamda izleyiciye sunuluyor. İstanbul Modern, internet sitesinin yanı sıra sosyal medya hesapları üzerinden de koleksiyon, sergi ve eğitim içeriklerini de paylaşmayı sürdürüyor. Uluslararası Misafir Sanatçı Programı ve Misafirler: Sanatçılar ve Zanaatkârlar sergisinin üretim süreci müzenin sosyal medya hesaplarında izleyiciyle buluşuyor. 10 uluslararası sanatçının İstanbul'daki araştırma ve üretim gezilerini belgeleyen videoları takipçilerle paylaşılıyor.
NEW YORK
METROPOLİTAN SANAT MÜZESİ: Sanal turun öncülerinden, bünyesinde iki milyondan fazla eser barındırıyor, dolayısıyla bu müzeyi sanal olarak gezmek de vakit gerektiriyor. Ama şu aralar vakitten bol ne var.
BERLİN
PERGAMON MÜZESI: Gezerken Bergama ve Milet'ten giden eserleri görünce hayıflanacaksınız belki ama yine de görülesi bir müze. Korona işgali altındaki Berlin'de Babil İştar Kapısı ve Pergamon Altarı gibi eserleri enfekte olmadan gezme lüksü sunuyor sanal tur.
FLORANSA
UFFIZI GALERİSİ: Ah ne çektin be İtalya koronavirüsten. İtalyanlarla dayanışma adına şöyle bir Rönesans yıllarına yolculuk yapmaya ne dersiniz? Botticelli, Lippi, Giotto ve Caravaggio orada sizleri bekliyor.
