Mantar ormanlık alanlarda, yol kenarlarında ve ağaç diplerinde sık sık karşımıza çıkan bir bitki. Ancak mantar gördüğümüzde aklımıza takılan ilk soru 'Acaba zehirli midir?' sorusu. Medipol Üniversitesi Pendik Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü Uzmanı Prof. Dr. Nihat Okçu, "Mantar zehirlenmeleri genellikle zehirli olan mantarların yanlışlıkla zehirsiz olarak algılanması sonucu ortaya çıkar. Çünkü şekil ve renk olarak birbirine tıpa tıp benzeyen değişik mantar türleri mevuttur. Örneğin zehirli bir tür olan Amanita türleri zehirsiz olan Agaricus türleri ile rahatlıkla karıştırılabilir" dedi. Mantar zehirlenmesinin uygun koşulların olduğu mevsimlerde yani daha çok sonbahar ve ilkbaharda sık görüldüğüne dikkat çeken Prof. Dr. Okçu, "Hastaların yüzde 80'inde yutulan mantar türü tanımlanamaz. Bu nedenle tanıda mevcut belirti ve şikayetler önemlidir" dedi. Ülkemizde yapılan araştırmalarda mantar zehirlenmesinin tüm zehirlenmelerin yüzde 1.5-3'ünü oluşturduğunu ortaya koyduğunu söyleyen Prof. Dr. Okçu, şunlara dikkat çekti: "Dünyada ise bu oran binde 1 ila on binde 1 arasında değişmektedir. Yine ülkemizde yapılan bir çalışmaya göre tüm ağır karaciğer yetmezliği olan hastaların yaklaşık yüzde 3'ü mantar zehirlenmesine bağlıdır. Amanita phalloides olarak bilinen bir mantar türünün en ağır zehirlenmeye, karaciğer yetmezliğine ve ölüme sebep olduğu bilinmektedir."
HANGİ MANTAR HANGİ ETKİYE NEDEN OLUR?
PROF
. Dr. Okçu, mantar zehirlenmesinde görülen belirti ve bulguları şöyle sıraladı:
Akut Gastroenterit: Çeşitli mantar türleri, yenildikten 1 ila 3 saat içinde ortaya çıkan bulantı, kusma ve karın ağrılarının yanı sıra ishale sebep olur.
Halüsinasyonlar: Çevrede algılanacak bir şeyin olmamasına rağmen canlı ya da cansız bir şeylerin olduğunun algılanması durumudur. Bu belirtiler psilosibin ve psilosin denen toksini üreten mantarların yenmesiyle ortaya çıkar.
Sinir Sistemi Belirtileri: Muscimol ve ibotenik asit denen toksinleri üreten mantarların tüketilmesinden 30 dakika ila 3 saat sonra ortaya çıkan belirtilerdir. Baş dönmesi, huzursuzluk, halüsinasyon daha şiddetli durumlarda bilinç kaybı (koma) gelişebilir.
Disülfuram Benzeri Belirtiler: Coprinus türü bir mantarın tüketiminden birkaç saat ila 7 gün sonra alkol alındığında kan aldehitinde belirgin bir yükselmeye neden olur. Buna bağlı olarak baş ağrısı, yüz, boyun ve gövdenin kızarması, mide bulantısı ve kusma, çarpıntı, nefes darlığı, nadiren bilinç bozukluğu veya koma gelişebilir.
Kas Yıkımı (Akut Rabdomiyoliz): Avrupa ve Asya'da bulunan Russula ailesinden bazı mantar türlerinin tüketilmesi ile ortaya çıkmaktadır. Mantarı tükettikten sonraki saatler içinde bazen de daha ileriki saatler kas yıkımı, şiddetli kas ağrıları ortaya çıkar.
Karaciğer ve Böbrek Yetersizliği: Amanita türü mantarlar dahil norlösin toksini içeren mantarlarla olan zehirlenmelerde görülür.
Eritromelalji: Etkilenen uzuvlarda kızarma ve şişlik, el ve ayaklarda duyu kayıpları (paresteziler, şiddetli ağrı, yanma), kan kırmızı hücrelerinin yıkımına bağlı kansızlık olur.
Shiitake Dermatiti : Shiitake türü mantarların yenmesinden sonra ortaya çıkar. Deride ve ekstremitelerde kaşıntılı kızarıklık ve döküntüler ile karakterizedir. Mantar tüketilmesinden 2 saat ila 5 gün sonra ortaya çıkar.
ORGAN NAKLİ BİLE GEREKEBİLİR
MANTAR zehirlenmesinde tedaviye ne kadar erken başlanırsa hastanın hayatta kalma şansının o kadar yüksek olduğunu söyleyen Prof. Dr. Okçu, "Mantar zehirlenmeleri mantarın cinsine, yenilen miktarına bağlı olarak kişiden kişiye değişiklik gösterir. Bir hastada hastayı 48 saat gözlem altında tutmak yeterli olurken diğer bir hastayı yoğun bakım şartlarında takip etmek hatta organ nakli dahi gerekebilir" diye konuştu.
BU SORULARIN CEVAPLARI ÖNEMLİ
PROF. Dr. Okçu, mantar zehirlenmesinden şüphe edilen durumlarda şu sorulara cevap aranmasının çok önemli olduğunu vurgulayarak, soruları şöyle sıraladı:
1-Belirtiler mantar yedikten sonra kaç saat içerisinde gelişti?
2-Kaç tür mantar yenildi?
3-İlk yakınmalar nelerdir?
4-Son 72 saatte alkol alındı mı?
5-Mantar yiyen herkes hastalandı mı?
5-Mantar yemeyenlerden hastalanan var mı? (Gıda zehirlenmesi olabilir mi?)
6-Mantarın toplandığı ve saklandığı koşullar nasıl?
FARKLI KLİNİK BULGULARI VAR
ÇOK sayıda farklı mantar türünde tanımlanmış 12 adet toksinin mevcut olduğunu, bu toksinlere bağlı 14 farklı klinik durumun bildirildiğini kaydeden Prof. Dr. Okçu, şöyle dedi: "Mantar zehirlenmesinde mantar yenildikten sonra zehirlenme belirtileri ilk 6 saatte ortaya çıkarsa bu duruma erken klinik başlangıçlı, eğer 6 saatten sonra zehirlenme belirtileri ortaya çıkarsa geç klinik başlangıçlı mantar zehirlenmesi olarak tanımlanır. Zaman süreci zehirlenmenin şiddeti yönünden önemli olup erken başlangıçlı zehirlenmelerde ölüm nadiren görülürken, geç belirti veren mantar zehirlenmeleri ölümcül olabilmektedir. Ancak birden fazla mantar türü aynı anda tüketilmişse bu durumda erken belirtiler de öldürücü olabilir."
